Νηστεύοντες αδελφοί σωματικώς, νηστεύσωμεν και πνευματικώς (Ομιλία του π. Λουκά Φιλοθεΐτου στην Αμφιλοχία)

 

Η ομιλία από τον οσιολογιώτατο μοναχό της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους  π. Λουκά, με θέμα: «Νηστεύοντες αδελφοί σωματικώς, νηστεύσωμεν και πνευματικώς», έγινε την Κυριακή 16 Μαρτίου 2014 (Κυριακή Β’ Νηστειών) στον Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου Αμφιλοχίας.

Ο αγιορείτης μοναχός π. Λουκάς μέσα από την θεολογική του παιδεία, τον πλούτο των γνώσεών του και την επικοινωνία του με τους νέους, μετέφερε σκέψεις και εμπειρίες από το Περιβόλι της Παναγιάς.

Τα τρία είδη νηστείας

Κυριακή της Τυρινής . Η εκκλησία την έχει αφιερώσει στην εξορία των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Είναι λοιπόν ημέρα πόνου και ημέρα αναμνήσεως κακής. Οι πρωτόπλαστοι τρώγοντας από το δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού, τα έχασαν όλα. Όχι μόνο Θεοί δεν έγιναν, που τους υπέδειξε ο διάβολος, αλλά άδειασαν. Έγιναν μια πληγή. Και ο Κύριος τους έβγαλε από τον Παράδεισο, και έφερε και τον θάνατο, που ήταν τώρα ευλογία, για να μη γίνει το κακό αθάνατο. Είναι λοιπόν η πρώτη μέρα του κόσμου μετά την πτώση, η Κυριακή της Τυρινής. Ενώ η προηγούμενη η Κυριακή των Απόκρεω, ήταν η τελευταία ημέρα του κόσμου. Και εδώ μας μιλάει το Ευαγγέλιο, που είναι από την «Επί του Όρους Ομιλία»  του Χριστού, μας μιλάει για τα τρία είδη νηστείας. Εμείς πιστεύουμε ότι νηστεία είναι μόνο το φαγητό. Είναι και αυτό, διότι η νηστεία είναι η πρώτη εντολή. Την έδωσε ο Θεός στους πρωτοπλάστους, για να διαλέξουν οι άνθρωποι το φαγητό ή Αυτόν; Που είναι το αθάνατο φαγητό. Και οι άνθρωποι διάλεξαν το πρόσκαιρο φαγητό κατά μια εκδοχή. Υπάρχουν και άλλες εκδοχές. Η άλλη εκδοχή, η σπουδαιότερη, είναι ότι οι άνθρωποι θέλησαν να μπουν στο χώρο της Θεότητος. Και θέλησαν –δημιουργήματα αυτοί – να καταλάβουν τον Δημιουργό. Πράγμα αδύνατον. Για αυτό ήρθε ο Δημιουργός μετά και ενσαρκώθηκε για να καταλάβουν τουλάχιστον την Αγάπη Του, τις Θείες Του ενέργειες και τη μεγάλη Του προσφορά: τη Σταύρωση και την Ανάσταση, την ίδρυση της Αγίας Εκκλησίας, και το Σώμα και Αίμα, το οποίο μας δίνει για να Θεοποιηθούμε κατά χάριν. Να δούμε τώρα ποιες είναι οι τρεις νηστείες που προτείνει ο Ευαγγελικός λόγος:

Η πρώτη νηστεία είναι η νηστεία της κακίας, και όπως μας λέει το Ευαγγέλιο προβάλει τη συγγνώμη. «Εάν συγχωρήσετε τους ανθρώπους, θα σας συγχωρήσει και εσάς ο Θεός. Και εάν δεν συγχωρήσετε τους ανθρώπους, δεν θα σας συγχωρήσει και εσάς ο Θεός». Εδώ ακριβώς νηστεύουμε την κακία, την παλιανθρωπιά, την εχθρότητα. Βέβαια το Ευαγγέλιο μας βάζει δύσκολα. Είναι γεγονός. Αλλά έλα που ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για τα δύσκολα και οι ευκολίες μας χαλάνε. Το βλέπουμε άλλωστε σήμερα. Άνθρωπος ο οποίος συγχωρεί είναι του Θεού. Ό,τι και αν του έχουν κάνει, όταν συγχωρήσει, είναι με τον Χριστό. Και ο Χριστός μετά τι κάνει; Του συγχωρεί τα δικά του αμαρτήματα. Να ένας εύκολος τρόπος να πάμε στον Παράδεισο. Δεν είναι καθόλου εύκολος, αλλά είναι και εύκολος, άμα θέλουμε.

Δεύτερη νηστεία είναι η ανθρωπαρέσκεια. Οι άνθρωποι θέλουμε να αρέσουμε. Φοβούμαστε το όποιο κόστος. Για αυτό θέλουμε να αρέσουμε, ακόμα και στους βλάκες και στους οποιουσδήποτε. Και αυτό είναι κακό. Η φιλοδοξία είναι καλό καταρχάς, γιατί έφτιαξε τον άνθρωπο ο Θεός για τη δόξα Του. Να πάει στον ουράνιο Παράδεισο. Να ενδυθεί τη Θεία δόξα. Αλλά χάνοντας τον επίγειο Παράδεισο και γινόμενος έκπτωτος ο άνθρωπος, πήρε στραβό δρόμο. Και ζητάει τη δόξα εκεί που δεν υπάρχει. Και για αυτό μας προτείνει ο Χριστός να νηστεύουμε τη φιλοδοξία, να νηστεύουμε την ανθρωπαρέσκεια. Γιατί πολλοί, θέλοντας να είναι αρεστοί στους ανθρώπους, παραβαίνουν και τις εντολές του Θεού και τη συνείδηση τους, και στραπατσάρουν και την ύπαρξη τους.

Τρίτη νηστεία είναι των υλικών αγαθών. Χάνοντας τον Θεό ο άνθρωπος, αγκάλιασε τα υλικά αγαθά, αγκάλιασε τα ορατά, αφού έχασε τον Αόρατο. Και προσπάθησε και προσπαθεί από κει να βγάλει ότι ωραίο και καλό και υψηλό, για το οποίο τον έφτιαξε ο Θεός, και ανήκει στον Θεό και παίρνεται από τον Θεό για αυτό και η ειδωλολατρία είναι η μέγιστη πλάνη του ανθρώπου. Η ύλη είναι Θείο δώρο. Είναι σκαλοπάτι. Να τη χρησιμοποιούμε, να τη δώσουμε και στους άλλους, και να την έχουμε ως σκαλοπάτι για να ανεβούμε να φτάσουμε στον Πλάστη. Γιατί όλοι οι επίγειοι θησαυροί μπροστά στη ψυχή  μας, και μπροστά στον Αθάνατο Πλάστη, είναι ένα μηδενικό. Για αυτό και λέει και το Ευαγγέλιο: «Όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί είναι και η καρδιά σας». Τώρα την Αγία Σαρακοστή, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε αυτές τις τρεις νηστείες και να έρθουμε πιο κοντά στον θησαυρό μας, στην αγάπη μας, που είναι ο Ιησούς Χριστός. Και τότε θα είναι καλύτερα.

ΠΗΓΗ.Π. Ανανίας Κουστένης Αρχιμανδρίτης απο το βιβλίο του Το Κύρυγμα της Κυριακής. Λευκωσία 2009.

Πρέπει να νηστεύουμε και μετά τη Θεία Κοινωνία;

Έχουμε βάλει μέσα μας το Χριστό! Σκεφθείτε να υβρίζουμε τον πλησίον μας, να τον αδικούμε, να τον κλέβουμε!

«Ενώ έχουμε φάει «αμνό», να γινόμαστε «λύκοι»! Ενώ έχουμε φάει «πρόβατο», να αρπάζουμε σαν τα λιοντάρια! Πώς θα απολογηθούμε, όταν κάνουμε τέτοιες αμαρτίες, έχοντας προηγουμένως κοινωνήσει;» (Άγιος Ι. P.G. 58: 508).

Μια τέτοια αμαρτία (μετά τη Θεία Κοινωνία) ζυγίζει πολύ βαριά! Ο Άγιος Ι. καυτηριάζει ακόμα και όσους μετά τη Θεία Κοινωνία το ρίχνουν στο κρασί και στο φαγοπότι, διώχνοντας έτσι από πάνω τους τα χαρίσματα της Θείας Κοινωνίας! «Μη ρίψης χαράν τοσαύτην, μη εκχέης, τον θησαυρόν, μη επεισαγάγης μέθην την της αθυμίας μητέρα, την του διαβόλου χαράν, την μυρία τίκτουσαν κακά. Τον δε Χριστόν ένδον έχων τολμάς, ειπέ μοι, τοσαύτην επεμβαλείν μέθην;» (P.G. 61: 232).

Και αν από μόνη της η τρυφή προκαλεί τον πνευματικό θάνατο (Α΄ Τιμ. 5:6) πόσο μάλλον μετά τη Θεία Κοινωνία! «Και ει εν άλλω καιρώ τούτο γινόμενον απόλλυσι, πολλώ μάλλον μετά την των μυστηρίων κοινωνίαν». (P.G. 61: 231). Έλαβες «άρτον ζωής», και κάνεις πράγματα που επιφέρουν τον θάνατο; Δεν φρίττεις, «Συ δε άρτον ζωής λαβών, πράγμα θανάτου ποιείς, και ου φρίττεις;». (P.G. 61:231). Γι’ αυτό και ο Άγιος Ι. συνιστά ακόμα και νηστεία και μετά την Θεία Κοινωνία! Γράφει: «Πριν κοινωνήσεις, νηστεύεις για να κοινωνήσεις άξια. Αφότου όμως μεταλάβεις, θα πρέπει να αυξήσεις την εγκράτεια, για να μην φανείς ανάξιος γι’ αυτό που έλαβες. Τί λοιπόν; Πρέπει να νηστεύουμε και μετά τη Θεία Κοινωνία; Καλό είναι αυτό, αλλά δεν θα σας υποχρεώνω να το κάνετε. Απλά σας συμβουλεύω να μην το ρίχνετε στο φαγοπότι και στην απληστία» (PG 61:231).

Ελεημοσύνη! Ο Άγιος Ι. το θεωρεί αδιανόητο, να έχεις κοινωνήσει, και να αδιαφορείς για τον πλησίον σου! Να βλέπεις μπροστά σου το Χριστό γυμνό και πεινασμένο στο πρόσωπο του άλλου, και συ να μην του δίδεις σημασία! «Τι λέγεις; Ανάμνησιν Χριστού ποιείς, και πένητας παροράς και ου φρίττεις;» (P.G. 61:229). «Αν έκανες μνημόσυνο του παιδιού σου ή του αδερφού σου, και δεν έκανες, όπως λέει το έθιμο, «τραπέζι» στους φτωχούς, δεν θα σε έτυπτε η συνείδησή σου; Όμως τώρα που γίνεται «ανάμνηση» του Δεσπότου σου και δεν κάνεις το παραμικρό!» (P.G. 229- 230). «Θρέψωμεν τον Χριστόν, ποτίσωμεν, ενδύσωμεν∙ ταύτα της τραπέζης εκείνης άξια» (P.G. 61: 232). Συνιστούσε μάλιστα στους πιστούς να φέρνουν τους αρρώστους στο Ναό, ώστε έχοντας (οι πιστοί) προηγουμένως κοινωνήσει, να δείχνουν αμέσως και εμπράκτως την κοινωνία τους με τον πλησίον, βοηθώντας τους αρρώστους!

Ο Άγιος Ι. έφθασε μάλιστα στο σημείο να ειπεί, πως όποιος έχει κοινωνήσει και δεν βοηθά τον πλησίον του, κάνει μεγαλύτερο έγκλημα από τον άσπλαχνο δούλο της παραβολής! (Μτ. 18: 23-43). Ενώ δηλαδή ο κύριός του του χάρισε δέκα χιλιάδες τάλαντα, αυτός (ο δούλος) δεν ήθελε να χαρίσει στον σύνδουλό του ούτε εκατό δηνάρια! «Και ο Κύριος οργίσθηκε και τον παρέδωσε στους βασανιστές» (Μτ. 18:34). Και ο Άγιος Ι. σχολιάζει: «Γεύθηκες το Αίμα Δεσποτικόν, και δεν δίδεις σημασία στον αδερφό σου;!

Δεν άκουσες τι έπαθε αυτός που απαιτούσε τα εκατό δηνάρια;! Ακύρωσε τη «δωρεά» που του έκανε ο κύριός του! Δεν καταλαβαίνεις πως τέτοιος είσαι και συ ακόμα και χειρότερος! Ήσουν πάμφτωχος (από αρετές) «μυρίων γέμων αμαρτημάτων», και όμως ο Θεός σου συγχώρησε τις αμαρτίες σου, και σε δέχθηκε στην «Τράπεζά» Του. Και συ ούτε καν συγκινήθηκες, ώστε να γίνεις πιο φιλάνθρωπος προς τον πλησίον! Λοιπόν τίποτε άλλο δεν απομένει και για σένα, παρά να σε παραδώσουν στους βασανιστές!»(P.G.61, 230 , ελεύθερη απόδοση).

ΠΗΓΗ-Athanatos Oikos Kyriou

Κάνει τα παιδιά να νηστεύουν;

Η Σαρακοστή έχει ξεκινήσει και η νηστεία είναι μια θρησκευτική συνήθεια που ακολουθούν πολλοί.

Σύμφωνα με ελληνικές επιστημονικές μελέτες, η περίοδος αυτή μπορεί να είναι ωφέλιμη για τον οργανισμό καθώς συσχετίζεται με βελτίωση δεικτών υγείας, όπως η πτώση της χοληστερόλης. Τί γίνεται όμως με τα παιδιά; Μπορούν να νηστεύουν ή θα τα θέσουμε σε κίνδυνο διατροφικών ελλείψεων;
Ας ξεκινήσουμε από τα θετικά της νηστείας. Πρώτον, η αποχή από το κρέας και τα προϊόντα του έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών που βλάπτουν την υγεία της καρδιάς μικρών και μεγάλων. Δεύτερον, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών τη συγκεκριμένη περίοδο αυξάνεται, γεγονός που οδηγεί στην πρόσληψη περισσότερων βιταμινών και αντιοξειδωτικών ουσιών που προστατεύουν τα κύτταρά μας, και φυτικών ινών που ευνοούν την λειτουργία του εντέρου. Τρίτον, τα θαλασσινά και τα όσπρια αποτελούν σημαντικότερο μέρος του διαιτολογίου μας σε καιρό νηστείας και ωφελούμαστε μέσω των καλών λιπαρών οξέων που περιέχουν τα θαλασσινά, σε συνδυασμό με τις πρωτεϊνες, τις φυτικές ίνες και τις βιταμίνες που λαμβάνουμε από τα όσπρια. Έτσι λοιπόν θα σκεφτόταν κανείς «Αφού η νηστεία μπορεί να είναι ευεργετική, γιατί να μην την εφαρμόσουμε και στα παιδιά;».
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η νηστεία είναι μια περίοδος κατά την οποία οι αυξημένες ανάγκες των παιδιών σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να μην καλύπτονται αν δεν προσέξουμε κάποια βασικά σημεία. Αρχικά, λόγω της αποχής από το κρέας, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η πρόσληψη πρωτεϊνης υψηλής βιολογικής αξίας που περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα είναι πολύ χαμηλή. Αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι το παιδί μας θα λάβει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα τότε θα πρέπει να συνδυάσουμε καταλλήλως φυτικές πηγές πρωτεϊνών όπως τα όσπρια με τα δημητριακά (π.χ. φακές με ρύζι, φασόλια με κριθαράκι). Επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τα θαλασσινά για 2 φορές την εβδομάδα οπωσδήποτε.
Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο της διατροφής μας που είναι απαραίτητο για το σχηματισμό των οστών των παιδιών είναι το ασβέστιο το οποίο βρίσκεται κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Έτσι λοιπόν σε περίοδο νηστείας θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση σε άλλα τρόφιμα που περιέχουν ασβέστιο, όπως το μπρόκολο, το λάχανο, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια. Τέλος, ένα τρίτο σημείο το οποίο πρέπει να προσέξουμε είναι η έλλειψη σιδήρου στα παιδιά, καθώς ο σίδηρος που είναι καλύτερα διαθέσιμος στον οργανισμό βρίσκεται σε ζωϊκές πηγές. Για να αυξήσουμε την απορρόφηση του σιδήρου που βρίσκεται σε θαλασσινά, όσπρια και πράσινα φυλλώδη λαχανικά θα πρέπει να συνοδεύουμε το γεύμα του παιδιού με κάποια πηγή βιταμίνης C, όπως το πορτοκάλι ή ο χυμός του.
Συνοψίζοντας, αν δώσουμε προσοχή στα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω και κάνουμε σωστούς συνδυασμούς κι επιλογές τροφών, η νηστεία μπορεί να είναι ασφαλής διατροφικά για τα παιδιά. Ωστόσο, επειδή τα παιδιά συνήθως χαρακτηρίζονται από άρνηση να καταναλώσουν ποικιλία τροφών από αυτές που αναφέρθηκαν, ίσως θα ήταν καλύτερα να εφαρμοστεί αποχή μόνο από το κρέας και η κατανάλωση των γαλακτοκομικών να συνεχιστεί.

Ευσταθία Παπαδά Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc

Πηγή:mothersblog.gr

Νηστεία σημαίνει πείνα για τον Θεό…

«Νηστεία σημαίνει πείνα για το Θεό». 

«Μόνο αυτός που ευχαριστεί ζει αληθινά».

 π. Αλέξανδρος Σμέμαν. 

Όταν διψάσεις, θα ανακαλύψεις τη γεύση του νερού, που αγνοούσες λόγω της συνήθειας. Βάλε το στόμα σου στο τρεχούμενο νερό και γεύσου τις σταγόνες που σου έκαναν τη χάρη να μείνουν για να σε δροσίσουν.

Όταν πεινάσεις, θα ανακαλύψεις τη γεύση του ψωμιού, που αγνοούσες λόγω της συνήθειας. Φάε το ψωμί σου αργά και ταπεινά. Δέξου το με ευγνωμοσύνη ως δώρο και θα σου είναι πιο γλυκό κι από το μέλι.

Με τη νηστεία που μας διατηρεί σε κατάσταση πείνας, ασκούμαστε να λαμβάνουμε την τροφή και τη ζωή ευχαριστιακά. Να τη λαμβάνουμε ως δώρο από τα χέρια του Θεού. Η νηστεία -ως πείνα και δίψα- ανοίγει άλλες προοπτικές, άγνωστες παντελώς στον κορεσμένο άνθρωπο. Το ψωμί, τα φρούτα, το νερό γίνονται ξαφνικά τόσο όμορφα…εμπνέουν τόσο σεβασμό που θέλεις να τα φιλήσεις… Τα απλά ακτινοβολούν μια αγνή ομορφιά που τα κάνει πιο ποθητά από τα πολυποίκιλα και επιτηδευμένα…

Η νηστεία, ως πείνα και δίψα, δίνει στην τροφή και τη ζωή τη γεύση της ευλογίας και της ευχαριστίας. Βλέποντας το ψωμί και το νερό ως δώρο του Θεού, ανακαλύπτεις τελικά παντού γύρω σου τα κρυμμένα Του δώρα… Έχει δίκιο ο π. Αλέξανδρος. “Μόνο αυτός που ευχαριστεί ζει αληθινά”!

Η πείνα και η δίψα της νηστείας είναι στο βάθος της πείνα και δίψα για τον Θεό. Αυτό το ζεις πραγματικά στην εσπερινή λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, όταν όλη μέρα πεινάς και διψάς τον Άρτο και τον Οίνο της Ευχαριστίας… 

πηγή:pentapostagma

Ἄγγελοι εἶναι πού ἀπογράφουν σέ κάθε ἐκκλησία τούς νηστευτές

Η νηστεία μεν λοιπόν είναι ωφέλιμη για όλο τον χρόνο, για αυτούς που την προτιμούν (διότι ούτε η δαιμονική επήρεια δεν αποθρασύνεται κατά του νηστευτή, και οι φύλακες της ζωής μας άγγελοι με περισσότερη προθυμία παραμένουν στους καθαρισμένους στην ψυχή από τη νηστεία) πολύ δε περισσότερο τώρα, όποτε σε όλη την οικουμένη διαδίδεται το κήρυγμα.
Και ούτε κάποιο νησί, ούτε ήπειρος, ούτε πόλη, ούτε έθνος, ούτε άκρη της γης, υπάρχει που να μην ακούεται το κήρυγμα. Αλλά και τα στρατόπεδα και οι οδοιπόροι και oι ναύτες και οι έμποροι, όλοι ομοίως και ακούουν την διδασκαλία και με χαρά την υποδέχονται. Ώστε κανείς να μην εξαιρέσει τον εαυτό του από τον κατάλογο των νηστευτών, σ' αυτόν συμπεριλαμβάνονται όλα τα γένη και κάθε ηλικία και όλες οι διαφορές των αξιωμάτων.
Άγγελοι είναι που απογράφουν σε κάθε εκκλησία τους νηστευτές. Πρόσεχε μη στερηθείς για την μικρή ηδονή των φαγητών την απογραφή του αγγέλου, υπόδικο δε κάνεις τον εαυτό σου στο στρατολόγο, για δίκη επί λιποταξία. Μικρότερος είναι ο κίνδυνος κάποιου που πέταξε την ασπίδα στην μάχη να τιμωρηθεί παρά να φανεί ότι απορρίπτει το μεγάλο όπλο της νηστείας. Είσαι πλούσιος; Μην βρίζεις τη νηστεία, απαξιώνοντας να την κάνεις ομοτράπεζο μήτε να την αποπέμψεις από το σπίτι σου ατιμασμένη από την ηδονή, για να μην σε καταγγείλει κάποτε στο νομοθέτη των νηστειών και σου επιφέρει πολλαπλάσια την στέρηση από καταδίκη, η σωματική αρρώστια, ή κάποια άλλη δυσχερή περίσταση. O φτωχός να μην ειρωνεύεται τη νηστεία, διότι από πολύ παλαιά την έχει συγκάτοικο και ομοτράπεζο. Στις γυναίκες δε όπως η αναπνοή, έτσι και η νηστεία είναι οικεία και φυσιολογική. Τα παιδιά, όπως τα θαλερά από τα φυτά, με το νερό της νηστείας ας ποτίζονται. Στους μεγαλύτερους ελαφρώνει τον κόπο η παλαιά οικείωση με αυτή διότι οι κόποι που έχουν εμπεδωθεί κατόπιν μακράς συνηθείας, δεν προκαλούν τόσον πόνο στους γυμνασμένους. Στους οδοιπόρους η νηστεία είναι καλός συνταξιδιώτης. Διότι όπως ακριβώς η τρυφή τους αναγκάζει να σηκώνουν βάρη, κουβαλώντας μαζί τους τις απολαύσεις, έτσι η νηστεία τους κάνει ελαφρούς και ευκίνητους. Έπειτα, όταν αναγγελθεί εκστρατεία έξω από τα όρια της χώρας, τα αναγκαία, όχι εκείνα που είναι για τέρψη, προμηθεύονται οι στρατιώτες εμείς δε που εξερχόμαστε στον πόλεμο κατά των αοράτων εχθρών και μετά τη νίκη αυτών τρέχουμε προς την ουράνιο πατρίδα, δεν θα αρμόζει πολύ περισσότερο, σαν να τρεφόμαστε σε στρατόπεδο, να αρκούμαστε σ' αυτά τα αναγκαία; Να αθλείσαι σαν καλός στρατιώτης του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
3. Κακοπάθησε σαν καλός στρατιώτης και άθλησε νόμιμα, για να στεφανωθείς, γνωρίζοντας εκείνο, ότι κάθε αγωνιζόμενος, πάντοτε εγκρατεύεται (Β΄ Τιμοθ. 2, 3-5‡ Α΄ Κορινθ. 9, 25). Αυτό που ήλθε στο νου μου τώρα που μιλώ, αξίζει να μην το παραβλέψουμε ότι δηλαδή στους κοσμικούς μας στρατιώτες ανάλογα με τους κόπους αυξάνεται το συσσίτιο, στους πνευματικούς δε οπλίτες, αυτός που έχει την λιγότερη τροφή έχει το μεγαλύτερο αξίωμα. Διότι όπως η περικεφαλαία μας διαφέρει κατά την φύση προς την φθαρτή, διότι η ύλη αυτής είναι ο χαλκός, η δε άλλη έχει συσταθεί από την ελπίδα της σωτηρίας (Α΄ Θέσσ. 5, 8) και η ασπίδα σ΄ εκείνους μεν έχει κατασκευασθεί από ξύλο και δέρμα, σε μας δε είναι το δόρυ της πίστεως, και εμείς μεν έχουμε περιφραχθεί με τον θώρακα της δικαιοσύνης, εκείνοι δε περιτυλίγουν κάποιον αλυσιδωτό χιτώνα, και για μας μεν μάχαιρα προς την άμυνα είναι αυτή του αγίου Πνεύματος (Εφεσ. 6, 16-17), οι δε προβάλλουν την σιδερένια, έτσι είναι φανερό ότι οι ίδιες τροφές δεν δυναμώνουν και τους δυο‡ αλλ' εμάς μεν τα δόγματα της ευσεβείας μας δυναμώνουν, σ' εκείνους δε το γέμισμα της κοιλιάς είναι αναγκαίο. Επειδή λοιπόν ο χρόνος που γυρίζει μας έφερε τις πολυπόθητες αυτές ημέρες, σαν παλαιές τροφούς, χαρούμενoι ας τις υποδεχθούμε‡ με αυτές η Εκκλησία μας ανέθρεψε στην ευσέβεια. Προκειμένου λοιπόν να νηστεύσεις μη σκυθρωπάσεις φαρισαϊκώς, αλλ' ευαγγελικώς λάμπρυνε τον εαυτό σου (Ματθ. 6, 16- 17)‡ δηλαδή να μην πενθείς για την στέρηση της κοιλιάς, αλλά να χαίρεσαι ολόψυχα τις πνευματικές απολαύσεις. Διότι γνωρίζεις ότι «η σάρκα επιθυμεί εναντίον του πνεύματος, το δε πνεύμα εναντίον της σάρκας» (Γάλ. 5, 17). Επειδή λοιπόν αυτά αντιτίθενται μεταξύ τους, ας μειώσουμε την αδυναμία της σάρκας, ας αυξήσουμε δε την δύναμη των ψυχών, ώστε με τη νηστεία αφού λάβουμε τα νικητήρια κατά των παθών, να φορέσουμε και τα στεφάνια της εγκράτειας. Η νηστεία χωρίς οινοποσία, χωρίς μέθη. Γι' αυτό στις ημέρες της νηστείας δεν επιτρέπεται η κατάλυση «oίνoυ και ελαίου». Διότι η νηστεία με κρασί, είναι νηστεία κίβδηλος.  

Μέγας Βασίλειος

Καθαρά Δευτέρα και Μεγάλη Τεσσαρακοστή

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς.

Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα), και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού. Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα.

Η μεγαλύτερη και ή πιο αυστηρή περίοδος νηστείας είναι αυτή που ξεκινάμε από σήμερα, Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα. Σύμφωνα με τους Κανόνες της Εκκλησίας μας επιβάλλεται να νηστεύουμε το λάδι όλες τις ήμερες, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Αν ορισμένοι τώρα τρώνε λάδι και άλλες ήμερες (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη), αυτό θα πρέπει να γίνεται μόνο για λόγους αδυναμίας («δι' ασθένειαν σωματικήν») και ύστερα από έγκριση του Πνευματικού τους. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής καταλύουμε: Ψάρι κατά την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, οποία μέρα κι αν τύχει, και την Κυριακή των Βαΐων. Λάδι των αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων (9 Μαρτίου) και κατά την εορτή της Συνάξεως του αρχαγγέλου Γαβριήλ (26 Μαρτίου). Φτάσαμε λοιπόν στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Και ή περίοδος αυτή, είναι μία ιερή περίοδος πνευματικών αγώνων, μετανοίας και νηστείας.

Γιατί να νηστεύουμε;

Ασφαλώς όχι για να φανούμε στους ανθρώπους, ότι νηστεύουμε. Ο Κύριος μας, πριν αρχίσει τη δημόσια δράση του, νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Η νηστεία αυτή πού έκανε, έδωσε αφορμή στον Σατανά για να τον πειράξει. Παρόμοια και μας, ας ετοιμαζώμαστε και ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευματικών αντιπάλων. Σε μία αμφίβολη πολεμική συμπλοκή, τονίζει ο Μ. Βασίλειος, ή παρουσία συμμάχου στο πλευρό ενός εμπολέμου, προκαλεί την ήττα του άλλου. Το πνεύμα και ή σάρκα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιόν θα συμμαχήσεις;

Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα θα εξασθένηση το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα θα υποδούλωσης τη σάρκα. Εφ' όσον λοιπόν θέλεις να ισχυροποίησης το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Με τη νηστεία δείχνουμε τον σεβασμό και την υπακοή στον Δημιουργό και Κύριο μας. Γιατί ή πρώτη εντολή πού έδωσε στους πρωτοπλάστους, τον Αδάμ και την Εύα, ήταν εντολή νηστείας.

Μέσα στον αληθινό σκοπό της νηστείας υπάρχει ή αγάπη. Η αγάπη μας πρώτα-πρώτα για τον Χριστό. Γιατί τηρούμε το λόγο πού μας είπε: «Όταν απαρθή ο νυμφίος, τότε (οι μαθηταί μου) νηστεύσουσι» (Ματθ. θ΄ 15). Ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Όποιος αγαπά τον Θεό, ζει αγγελικό βίο στη γη. Γι αυτό νηστεύει και αγρυπνεί, ψάλλει και προσεύχεται και πάντοτε σκέπτεται καλά για όλους τους ανθρώπους». Αλλά νηστεύουμε από αγάπη για τούς φτωχούς, τούς ελαχίστους αδελφούς του Χριστού μας.

Δεν τρώμε κρέας σαράντα μέρες π.χ. αλλά απλούστερα φαγητά και τα χρήματα πού εξοικονομούμε τα δίνουμε σε μία φτωχή οικογένεια. Ακόμα νηστεύουμε γιατί διδαχθήκαμε από τον Κύριο μας ότι: «Τούτο το γένος (των δαιμονίων) ουκ εκπορεύεται εί μή εν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ΄ 21). Η νηστεία λοιπόν διώχνει τα δαιμόνια των παθών πού κυριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας. Είναι για μας η νηστεία όπλο και φάρμακο.

Είναι πράγματι και πολύτιμο φάρμακο η νηστεία, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια της ψυχής και του σώματος. Η γαστριμαργία, η καταστρεπτική αυτή πολυφαγία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του. Η νηστεία, λοιπόν, είναι ένα από τα μέσα, για να κατασιγάσουν τα πάθη. Επειδή υποβάλλει σε εκούσιες στερήσεις δοκιμάζει την ηθική δύναμη και δαμάζει τα άτακτα σκιρτήματα της σάρκας. Ο απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τη χαλιναγώγηση του σώματος και των επιθυμιών. «Υποπιάζω μου το σώμα και δουλαγωγώ μήπως άλλοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένομαι» (Α΄ Κορινθ. θ΄ 27). Γυμνάζω, λέει, το σώμα μου και το υποβάλλω σε στερήσεις, μήπως και άλλοι, στους οποίους εκήρυξα, βραβευθούν και εγώ αποδοκιμασθώ.

Πόσο ρεαλιστική και βαθιά ψυχολογημένη και η παρατήρηση ενός ασκητού, πού έζησε τον πέμπτο αιώνα: «Θα ρωτήσει κανείς από αυτούς, πού βαριούνται τη νηστεία: Είναι αμαρτία η χρησιμοποίηση της τροφής; Ασφαλώς όχι. Η τροφή δεν είναι αμαρτία. Η αμαρτία μπορεί να έλθει σαν επακόλουθο τής τροφής». Η νηστεία άλλωστε έχει ένα πλατύ περιεχόμενο. Η Εκκλησία μας δεν την στενεύει μονάχα στην τροφή. Την βλέπει με ευρύτητα θαυμαστή.

Σ' αυτό το σημείο ιδιαίτερα επιμένει ο λόγος τού Θεού και η πατερική σοφία και φρόνηση. Η νηστεία δεν πρέπει να είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχής.
Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια. «Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, αλλά αμαρτημάτων αναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.

Σε τίποτα, λοιπόν, δεν μας ωφελεί αν δεν είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας. Ίσα - ίσα μπορεί να μας παραπλανά και να μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυτάρκειας. Μας το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προφήτη Ησαΐα: «Τη νηστεία και την αργία και τις γιορτές σας τις μισεί η ψυχή μου... εφ' όσον δεν συνοδεύονται με μετάνοια, ειλικρίνεια, αγάπη και δικαιοσύνη...»

Επομένως η νηστεία, ως πνευματικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει να είναι καθημερινό μας μέλημα. Όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, αλλά ρυθμιστής ζωής.

Καλή Δύναμη, καλό στάδιο και καλό υπόλοιπο Μεγάλης Τεσσαρακοστής

ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΙΤΑ

 π. ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Γέροντας είχε να απαντήσει συχνά σε προκλήσεις σχετικά με τη νηστεία. Κάποτε τον ρώτησαν:

- Ποιος νηστεύει καλύτερα, πάτερ, σε περίοδο νηστείας, αυτός που τρώει δυο πιάτα ανάλαδη φασουλάδα, χαλβά κ.λπ., ή αυτός που τρώει ένα αυγό σφικτό;

Χωρίς περιστροφές ο Γέροντας απάντησε:

- Ο πρώτος! Ο δεύτερος κάνει απλώς δίαιτα.

Και το αιτιολογούσε:

- Η νηστεία έχει δύο στόχους: την άσκηση εγκρατείας στο σώμα δια του περιορισμού των πλούσιων σε θρεπτικές ουσίες τροφών, και τη συμμόρφωση στις εντολές της Εκκλησίας, που αποτελεί άσκηση για την ψυχή.

Αυτός ο οποίος τρώει ένα αυγό σε περίοδο νηστείας, χωρίς να υπάρχουν λόγοι υγείας, οπωσδήποτε αθετεί την εντολή της Εκκλησίας.

Σαν αυτούς που επιδιώκοντας να έχουν για λόγους καλής διατροφής ένα ποικίλο διαιτολόγιο τρώνε Τρίτη και Πέμπτη όσπρια και λαχανικά, ενώ Τετάρτη και Παρασκευή αρτύσιμα.

Η περιφρόνηση αυτή προς την Εκκλησία είναι προκλητική, δεδομένου ότι η συμμόρφωση προς τα καθιερωθέντα από αυτήν είναι και ανέξοδη και εύκολη.

Να τρώνε δηλαδή Τρίτη και Πέμπτη αρτύσιμα και Τετάρτη και Παρασκευή τα νηστίσιμα. Έτσι και το αποτέλεσμα από απόψεως διατροφής θα ήταν το ίδιο και δεν θα γινόταν καταπάτηση της νηστείας. Είναι προφανές ότι υπάρχει παχυλή άγνοια και αδιαφορία για ό,τι έχει θεσπίσει η Εκκλησία, αν δεν υπάρχει το ακόμη χειρότερο, εωσφορική οίηση.

Εννοείται ότι ο Γέροντας δεν ευνοούσε την πολυφαγία σε νηστήσιμες τροφές ή τα πολυτελή και εξεζητημένα εδέσματα κατά της περιόδους της νηστείας, έστω κι αν αυτά κατατάσσονται στις νηστίσιμες τροφές.

Πάντοτε συνιστούσε λιτότητα, ανεξαρτήτως αν υπήρχε νηστεία ή όχι, και σε μοναχούς και σε λαικούς. Προέβαλλε μάλιστα συχνά προς έλεγχον τον βασανιστικό αυτοπεριορισμό περί το φαγητό, στον οποίο υποβάλλονται τακτικά κοσμικοί άνθρωποι για να διατηρούν τη σιλουέττα τους, και βέβαια όχι από λόγους υγείας αλλά επιδείξεως.

Νηστεία και ονομαστικές εορτές

Είχε τεθεί συχνά το θέμα αν επιτρέπεται να προσφέρεται αρτύσιμο φαγητό σε περιπτώσεις ονομαστικών εορτών, εξαιρετικών γεγονότων, συναντήσεως φίλων κ.λπ. κατά τη διάρκεια των νηστειών.

Ο Γέροντας έλεγε ότι η περιποίηση ανθρώπων είναι μεγάλη αρετή, η εξάσκηση της οποίας δεν μπορεί να αναστέλλεται κατά τις νηστίσιμες περιόδους. Στο τραπέζι όμως θα παρατίθενται απαραιτήτως νηστίσιμα φαγητά. Μέσα σε κάποια όρια μπορεί να είναι πιο περιποιημένα ή πιο νόστιμα αν θέλουμε να τιμήσουμε κάποιους, απαραιτήτως όμως νηστίσιμα.

Νηστεία και φιλοξενία

Επικρατεί σε πολλούς η άποψη ότι για λόγους φιλοξενίας επιτρέπεται η κατάλυση της νηστείας. Ως παράδειγμα από την ιστορία της Εκκλησίας προβάλλεται η τακτική των Πατέρων της ερήμου που σταματούσαν τη νηστεία τους προκειμένου να φιλοξενήσουν κάποιον ή να φιλοξενηθούν από κάποιον αδελφό, όταν πήγαιναν ταξίδι.

Ο Γέροντας ξεκαθάριζε τα πράγματα:

- Πουθενά στο Γεροντικό, έλεγε, δεν επαινείται κάποιος ασκητής και δεν προβάλλεται ως παράδειγμα επειδή κατέλυσε τη νηστεία για λόγους φιλοξενίας. Αυτό που αναφέρεται είναι ότι οι άγιοι εκείνοι ερημίτες και ασκητές κατέλυαν την προσωπική τους ασκητική νηστεία, που ήταν πολύ αυστηρότερη απ’ ό,τι όριζε η Εκκλησία.

Έτρωγαν π.χ. λίγα άβραστα, μουσκεμένα όσπρια ή ωμά χόρτα ή λίγο μουσκεμένο παξιμάδι κι αυτό όχι κάθε μέρα, αλλά κάθε δυό-τρεις μέρες ή και ακόμη αραιότερα.

Αν τύχαινε, λοιπόν, να φιλοξενήσουν κάποιον, τότε έβραζαν τα όσπρια ή τα χόρτα και αν ήταν μέρα με κατάλυση οινελαίου έριχναν λίγο λάδι ή έπιναν και λίγο κρασί. Μπορεί ακόμη να πρόσθεταν λίγο κόπο παραπάνω για να περιποιηθούν αυτό το λιτό φαγητό και να τιμήσουν έτσι τον φιλοξενούμενό τους.

Με ταπείνωση δε εδέχοντο και οι ίδιοι παρόμοια φιλοξενία τις ελάχιστες φορές κατά τις οποίες έβγαιναν από το ασκητήριό τους.

Μόλις οι λόγοι της φιλοξενίας εξέλειπαν, αυτοί επανέρχονταν στην αυστηρή νηστεία τους ή και σε ακόμη αυστηρότερη για να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος, μήπως δηλ. τους ξεγελάσει ο εαυτός τους και βρουν τη φιλοξενία ως πρόσχημα για να χαλαρώσουν τη νηστεία τους.

Όταν κάποιος ερημίτης, συνέχιζε ο γέροντας, οδοιπορώντας επισκεπτόταν άλλους ασκητές στην έρημο, αυτοί τον κέρναγαν λίγο κρασί (είτε επειδή υπήρχε κατάλυση οίνου είτε διότι εφάρμοζαν οικονομία για τον κόπο της οδοιπορίας). Αυτός το έπινε ευχαριστώντας ευγενικά, αλλά όταν επέστρεφε στο κελλί του, έμενε τόσες μέρες χωρίς νερό όσα ποτήρια κρασί είχε δεχθεί κατά το ταξίδι του.

Ο υποτακτικός του, που τον λυπόταν, όταν ταξίδευαν μαζί, παρακαλούσε κρυφά τους φιλοξενούντες να μην του προσφέρουν κρασί.

Πηγή-hellas-orthodoxy.blogspot.ca/2013/11/blog-post_2425.html

H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

H νηστεία των Χριστουγέννων

 

H δεύτερη πιο μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του ορθοδόξου λαού μας και ως σαραντα(η)μερο.

Περιλαμβάνει και αυτή σαράντα ημέρες, όμως δεν έχει την αυστηρότητα της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.
Η εορτή της κατα σάρκα γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη Δεσποτική εορτή του χριστιανικού εορτολογίου. Μέχρι τα μέσα του Δ' αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ήμερα, στις 6 Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση περί τα τέλη του Δ' αιώνα.

Ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος, που πρώτος ομιλεί για την εορτή των Χριστουγέννων, την ονομάζει«μητρόπολιν πασών των εορτών» και μας πληροφορεί περί το 386 ότι «ούπω δέκατον έστιν έτος, εξ ου δήλη και γνώριμος ημίν αύτη η ημέρα (της εορτής) γεγένηται».

Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας εορτής και την καθιέρωση των τριών ξεχωριστών εορτών, της Γεννήσεως την 25η Δεκεμβρίου, της Περιτομής την 1η και της Βαπτίσεως την 6η Ιανουαρίου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερον, δηλαδή το εόρτιο χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουαρίου. Έτσι διασώθηκε κατά κάποιο τρόπο η αρχαία ενότητα των δύο μεγάλων εορτών της Γεννήσεως και της Βαπτίσεως του Κυρίου.

Ή μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα εορτή των Χριστουγέννων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, απετέλεσαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Σ' αυτό ασφαλώς επέδρασε και η διαμορφωμένη ήδη τεσσαρακονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που προηγείτο του Πάσχα.

Όπως η εορτή έτσι και η νηστεία, ως προετοιμασία για την υποδοχή των γενεθλίων του Σωτήρος, εμφανίστηκε αρχικά στη Δύση, όπου η νηστεία αυτή ονομαζόταν Τεσσαρακοστή τον άγιου Μαρτίνου επειδή άρχιζε από την εορτή του άγιου τούτου της Δυτικής Εκκλησίας. Το ίδιο επανελήφθη και σ' εμάς, όπου πολλοί τη νηστεία των Χριστουγέννων ονομάζουν του άγιου Φιλίππου επειδή προφανώς αρχίζει την επομένη της μνήμης του Αποστόλου. Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για τη Δύση στον Ε' και για την Ανατολή στον ΣΤ' αιώνα. 'Από τούς ανατολικούς συγγραφείς σ' αυτήν αναφέρονται ό Αναστάσιος Σιναιτης, ό πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, καθώς επίσης και ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βάλσαμων.

Ή νηστεία στην αρχή, καθώς φαίνεται, ήταν μικρής διάρκειας. Ό Θεόδωρος Βαλσαμων, που γράφει περί τον ΙΒ' αιώνα και κατά συνέπεια μας πληροφορεί για τα όσα ίσχυαν στην εποχή του , σαφώς την ονομάζει «επταήμερον». Όμως υπό την επίδραση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής επεξετάθη και αυτή σε σαράντα ήμερες, χωρίς εν τούτοις να προσλάβει την αυστηρότητα της πρώτης.

Πως θα πρέπει να την νηστεύουμε

Καθ' όλη τη διάρκεια του σαρανταημέρου δεν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά και αυγά. Αντίθετα, επιτρέπεται να καταλύουμε ψάρι όλες τις ήμερες πλην, φυσικά, της Τετάρτης και της Παρασκευής από την αρχή μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου. Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.

Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμβληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία. Επίσης με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ήμερα της νηστείας, 15η Νοεμβρίου, καθώς και την παραμονή της εορτής, έκτος βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο η Κυριακή.

ΝΗΣΤΕΙΑ: ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ

«Επίσης οφείλουμε να μην τηρούμε μόνο την τάξη της νηστείας που αφορά τις τροφές, αλλά να απέχουμε και από κάθε αμαρτία, έτσι ώστε, όπως νηστεύουμε ως προς την κοιλιά, να νηστεύουμε και ως προς τη γλώσσα, αποφεύγοντας την καταλαλιά, το ψέμα, την αργολογία, τη λοιδορία, την οργή και γενικά κάθε αμαρτία που διαπράττουμε μέσω της γλώσσας.

Επίσης χρειάζεται να νηστεύουμε ως προς τα μάτια. Να μη βλέπουμε μάταια πράγματα. Να μην αποκτούμε παρρησία διά μέσου των ματιών. Να μην περιεργαζόμαστε κάποιον με αναίδεια. Ακόμη θα πρέπει να εμποδίζουμε τα χέρια και τα πόδια από κάθε πονηρό πράγμα.

Με αυτό τον τρόπο νηστεύοντας μια νηστεία ευπρόσδεκτη στον Θεό, αποφεύγοντας κάθε είδους κακία που ενεργείται διά μέσου της καθεμιάς από τις αισθήσεις μας, θα πλησιάζουμε, όπως είπαμε, την άγια ήμερα της αναστάσεως αναγεννημένοι, καθαροί και άξιοι της μεταλήψεως των άγιων μυστηρίων».

*ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΓΑΖΗΣ-Από το "Η νηστεία της Εκκλησίας", Αρχιμ. Συμεών Κούτσα Εκδ. Αποστολική Διακονία, σελ. 88-92

Νηστεία του Δεκαπενταύγουστου

Νηστεύουμε για τον Χριστό.
Κάνουμε υπακοή στην Εκκλησία Του.
Νηστεύουμε χωρίς να απολογούμαστε.
Δεν το κάνουμε για να χάσουμε κιλά
Δεν το κάνουμε για το "καλό της υγείας μας"
Αλλά για το καλό της ψυχής μας.
Νηστεύουμε γιατί το πρότυπο μας είναι ο Χριστός και οι Άγιοι μας.
Υπήρξε Άγιος που δεν νήστεψε;
Υπήρξε κάποιος που δεν ωφελήθηκε με τη νηστεία;
Η νηστεία δεν είναι μόνο αποχή από την τροφή.
Είναι αποχή από τα πάθη και τις αδυναμίες μας.
Νηστεία είναι ένας συνδυασμός τροφής-ελεημοσύνης-προσευχής.
Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει ότι εκείνο που του γέμιζε την καρδιά ήταν όταν παράλληλα με την νηστεία του έκανε ελεημοσύνες για να γλυκάνει τον πόνο των δυστυχισμένων υπάρξεων της επαρχίας του.
Για σκεφτείτε πόσο όμορφη εικόνα...
Να ένα ωραίο παράδειγμα:
Είναι μέρα νηστείας και πεινάς.
Πόσο κάνει ένα σουβλάκι;
2ευρώ;
Μην το φας και δώσε τα 2ευρώ στον πρώτο που σου ζητάει, στον πρώτο δυστυχισμένο, που θα δεις μπροστά σου.
Χαμογέλασε του και πες του ένα καλό λόγο.
Βάλτον στην προσευχή σου:
"Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον ημάς και τον κόσμο σου".
Κάντο με την καρδιά σου και δες τα αποτελέσματα...

Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

τού Αρχιμ. Μαξίμου Ματθαίου

Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, μαζί με τη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, είναι οι αρχαιότερες και μόνες νηστείες, που έχουν Οικουμενική κάλυψη, δηλαδή επικυρώθηκαν με Κανόνες Οικουμενικής Συνόδου ( ξθ΄ Αγ. Αποστ., ε΄ της Α΄, β΄, κθ΄ και πθ΄ της ΣΤ΄ ). Οι λοιπές καθιερωμένες νηστείες του έτους, βασίζονται στην Ιερή Παράδοση της Εκκλησίας μας, που κι αυτή είναι ισχυρή και έγκυρη.

Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ανάγεται ήδη πιο αποστολικούς χρόνους και θεσμοθετήθηκε κατά μίμηση της σαραντάμερης νηστείας του Κυρίου μας ( Ματθ. δ΄, 2 ), ως και των σαραντάμερων νηστειών των Προφητών Μωυσέως ( Εξοδ. λδ΄, 28 ) και Ηλιού ( Γ΄ Βασ. ιθ΄ 8 ).
Η αρχαιότητά της, έγκειται και στο γεγονός, ότι μόνον κατ αυτή, σε αντίθεση με τις άλλες μεταγενέστερες μακρές νηστείες, δεν επιτρέπεται η τέλεση της αναιμάκτου θυσίας (τελείας Λειτουργίας), παρά μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές.

Από νωρίς συνδέθηκε με την αρχαία νηστεία του Πάσχα, της μιάς, δύο και μετά έξι ημερών πρό της Κυριακής του Πάσχα (Μεγάλη Εβδομάδα). Μιά εκδοχή, ότι αρχικά η Τεσσαρακοστή συνδέθηκε με τα Θεοφάνεια, κατά ακριβή μίμηση της σαραντάμερης νηστείας του Κυρίου στην έρημο μετά το Βάπτισμα Του, αρχόμενη από τις 7 Ιανουαρίου, δεν έχει αποκτήσει σταθερά ερείσματα και θεμελιωμένες αποδείξεις.

Αρχικό νόημα

Τό νόημα της νηστείας των σαράντα ημερών, αρχικά ήταν ταυτισμένο με την προετοιμασία των Κατηχουμένων και "τών πρός το άγιον φώτισμα ευτρεπιζομένων", για το βάπτισμά τους, κατά τη νύκτα του Μ. Σαββάτου, στην παννυχίδα - αγρυπνία του Πάσχα. στη "Λειτουργία της Μ. Τεσσαρακοστής", των Προηγιασμένων Δώρων ή Προηγιασμένη, οι σχετικές "δεήσεις", που μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί ανέπαφες, μαρτυρούν αυτό το αρχικό νόημα. το αυτό μαρτυρεί και η καθημερινή Ανάγνωση, στις Ακολουθίες αυτής της περιόδου, των Βιβλίων, που χρησιμοποιούσε η Αρχαία Εκκλησία για Κατήχηση, ήτοι της Γενέσεως, του Ησαία και των Παροιμιών.

Τό Πάσχα παρέχει τη μεγάλη ιερότητα που έχει το Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος, ως συμμετοχή (συνταφή και συνανάσταση) στον εκούσιο Θάνατο και την Ανάσταση του Κυρίου, κατά την θεμελιώδη ερμηνεία του θείου Παύλου: "συνετάφημεν αυτώ διά του βαπτίσματος εις τον θάνατον, ίνα ώσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών, ούτω και ημείς εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν" (Ρωμ. ς΄ 4). Η Λειτουργία της Παννυχίδας του Πάσχα ήταν μιά καθαρά "βαπτισματική" Λειτουργία, στοιχεία της οποίας, έχουν μέχρι σήμερα διατηρηθεί στην αντίστοιχή της εσπερινή Λειτουργία του Μ. Σαββάτου (Εσπερινός Αναστάσεως με τη Λειτουργία του Μ. Βασιλείου).

Αυτά είναι:

α) τα 15 Παλαιοδιαθηκικά Αναγνώσματα του ῾Εσπερινού (σήμερα αναγινώσκονται τρία) για την κάλυψη του χρόνου Βαπτίσεως των Κατηχουμένων στο Βαπτιστήριο και σε αναμονή των πιστών για την υποδοχή τους στο Ναό, που γινόταν με την ψαλμωδία του εισοδικού ύμνου "Οσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε...", για την τέλεση της Λειτουργίας,

β) τα Καινοδιαθηκικά Αναγνώσματα (Απόστολος και Ευαγγέλιο), που είναι του Αγίου Βαπτίσματος καί
γ) η ψαλμωδία του βαπτισματικού ύμνου "Οσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε...", σε αντικατάσταση του Τρισαγίου ύμνου.

Περίοδος μετανοίας

Η σταδιακή ατονία του θεσμού των Κατηχουμένων με την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού κατά τον 6ο αιώνα, είχε ως αποτέλεσμα α) την κατάργηση της ομαδικού βαπτίσματος, ως μεγάλου εκκλησιαστικού γεγονότος, συνδεδεμένου με τη Λειτουργία του Πάσχα, β) την τέλεση μεμονομένων πλέον (ιδιωτικών!) βαπτίσεων, αποσυνδεμένων από το Πάσχα ή από άλλες μεγάλες Δεσποτικές εορτές (Χριστούγεννα, Θεοφάνεια, Πεντηκοστή, που όμως μέχρι σήμερα διατηρούν τον βαπτισματικό τους χαρακτήρα στη Λειτουργία), αλλά κυρίως γ) την αλλαγή του νοήματος και του χαρακτήρα της Μ. Τεσσαρακοστής, από "κατηχητικής" περιόδου προετοιμασίας των Κατηχουμένων (καί όλης της εκκλησιαστικής κοινότητος, για το γεγονός της εισόδου "διά του βαπτίσματος" νέων μελών σ αυτήν), σε περίοδο "μετανοίας", προετοιμασίας των πιστών για τον εορτασμό του Πάσχα.

Τό νόημα του Χριστιανικού Πάσχα, ως προσωπικής διαβάσεως του καθενός μας "διά της Εκκλησίας" και μέσα στην Εκκλησία, από το ζοφερό χώρο της δουλείας των παθών και της αιχμαλωσίας του Σατανά, στο χώρο της ελευθερίας των "υιών του Θεού", της Νέας Επαγγελίας, προσφέρει ακριβώς την "ανάληψη" του αγώνα, γι αυτήν την υπέρβαση, στο "στάδιο των αρετών", την Μ. Τεσσαρακοστή. Αυτή η υπέρβαση θά επιτευχθεί με τη μετάνοια, όπως ακριβώς την εξήγγειλε η εκπλήρωση και φανέρωση της πρώτης "επαγγελίας του Πατρός", ο Μεσσίας, στην πρώτη Του διδασκαλία: "Μετανοείτε, ήγγικεν γάρ η βασιλεία των ουρανών". Η μετάνοια είναι άλλωστε το "δεύτερο βάπτισμα" και ταυτίζεται με τον "αγώνα της νηστείας", που είναι η Μ. Τεσσαρακοστή.

Ο νέος αυτός προσανατολισμός της Μ. Τεσσαρακοστής, συνέβαλε, ώστε από τον 9ο κυρίως αιώνα να δημιουργηθεί, με κέντρο τη Μονή του Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη και ειδικότερα από τον άγιο Θεόδωρο το Στουδίτη αρχικά, το λειτουργικό βιβλίο της Μ. Τεσσαρακοστής "Τριώδιο", στο οποίο καταχωρήθηκε και διασώθηκε ο τεράστιος και αξεπέραστος υμνολογικός πλούτος, επικεντρωμένος ακριβώς στο νέο νόημα, τη μετάνοια. το βιβλίο αυτό φανερώνει και τον τελικό σύνδεσμο της Τεσσαρακοστής με τη Μεγάλη ῾Εβδομάδα, την προέκταση της αρχαίας νηστείας του Πάσχα.

Διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής

Η περίοδος διάρκειας και ο τρόπος μετρήσεως της Τεσσαρακοστής, μέχρι την τελική διαμόρφωσή της, που ισχύει για μάς σήμερα, παρουσίασε μεγάλη ποικιλία κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.
Πρόκειται περί του διαφορετικού υπολογισμού των ημερών της μεγάλης αυτής και μακράς Νηστείας, που την διαφοροποιεί κατά τη χρονική διάρκεια και έκτασή της. Συγκεκριμένα, υπήρξε εξ αρχής προβληματισμός στις κατά τόπους Εκκλησίες, ως πρός τό:
Ποιές θά είναι αυτές οι σαράντα μέρες νηστείας;
Τό Σάββατο και η Κυριακή, που είναι ευχαριστιακές και καταλύσιμες ημέρες, θά συμπεριλαμβάνονται στη χρονική διάρκεια;
Η Μεγάλη Εβδομάδα θά συμπεριλαμβάνεται στη μέτρηση των 40 ημερών;

Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Γιά μάς επικράτησε "η μορφή της Κωνσταντινουπόλεως", δηλαδή ο τρόπος μέτρησης που εφαρμόστηκε τελικά στη Βασιλεύουσα μετά τον 8ο αιώνα, όταν οριστικοποιήθηκε το νέο νόημα της Τεσσαρακοστής, με τη διαμόρφωση και του λειτουργικού της βιβλίου του "Τριωδίου".
Κατά την ισχύσασα αυτή "μορφή" στην Μεγ. Τεσσαρακοστή:
δέν συμπεριλαμβάνεται η Μεγάλη Εβδομάδα,
προσμετρούνται όμως τα Σάββατα και οι Κυριακές, πού, άν και δεν είναι μέρες νηστείας, εντάσσονται στη λειτουργική περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής καί
χρειάζονται 6 εβδομάδες για τη συμπλήρωσή της.

Εξι εβδομάδες επί επτά ημέρες κάνουν σαράντα δύο μέρες (65 7=42). Αφαιρούνται οι δύο τελευταίες μέρες, το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαίων και έτσι έχουμε 40 ημέρες.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αρχίζει από τη Δευτέρα της Α΄ Εβδομάδος των Νηστειών (Καθαρά Δευτέρα - Καθαρά Εβδομάς) και λήγει την Παρασκευή της ΣΤ΄ Εβδομάδος (πρό των Βαίων). τα τροπάρια αυτής της τελευταίας μέρας στο "Τριώδιο", φανερώνουν "τήν πλήρωσιν της ψυχοφελούς Τεσσαρακοστής" και την αναμονή της "αγίας εβδομάδας του Πάθους".
Αυτός ο υπολογισμός υπονοείται, κατά την ερμηνεία πολλών, και από τις Αποστολικές Διαταγές (κείμενο του τέλους του δ΄ αιώνος), που λέγουν: "Επιτελείσθω δέ η νηστεία αύτη πρό της νηστείας του Πάσχα, αρχομένη μέν Δευτέραν, πληρουμένη δέ εις Παρασκευήν. Μεθ άς απονηστεύσαντες άρξασθε της αγίας του Πάσχα εβδομάδος, νηστεύοντες αυτήν πάντες μετά φόβου και τρόμου".

Τό Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαίων, είναι Δεσποτικές εορτές. Εξ αιτίας του νέου υπολογισμού της Τεσσαρακοστής, που λήγ
ει πρίν τη Μ. Εβδομάδα, η Λειτουργία του Σαββάτου του Λαζάρου, διασώζει στοιχεία βαπτισματικής Λειτουργίας, για την ολοκλήρωση της σαραντάμερης προετοιμασίας των Κατηχουμένων. Αυτό φαίνεται από την ψαλμωδία του βαπτισματικού ύμνου "Οσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε...", σε αντικατάσταση του Τρισαγίου ύμνου, κατά το Σάββατο του Λαζάρου και από το β΄ απολυτίκιο της Κυριακής των Βαίων "Συνταφέντες σοι διά του Βαπτίσματος, Χριστέ ο Θεός, της αθανάτου ζωής ηξιώθημεν τη Αναστάσει σου...", που φανερώνει την ήδη τελεσθείσα Βάπτιση των Κατηχουμένων στη λήξη της Τεσσαρακοστής.

Αρχαίες "Προχαλκηδόνιες" εκκλησίες

Τό ότι αρχικά συμπεριλαμβανόταν η Μεγάλη Εβδομάδα στην Τεσσαρακοστή, φαίνεται καθαρά στον κθ΄ κανόνα της ΣΤ΄ Οικ. Συνόδου (691), κατά τον οποίο η Μ. Εβδομάδα αναφέρεται, ως "υστέρα (εσχάτη) εβδομάς" της Τεσσαρακοστής, καθώς και στο Οδοιπορικό της Αιθερίας (381-384).
Τήν συμπερίληψη της Μ. Εβδομάδος στην Τεσσαρακοστή, διετήρησαν οι αρχαίες "ελάσσονες" εκκλησίες, που απεσχίσθησαν από την Ορθόδοξη Εκκλησία μετά την "εν Χαλκηδόνι" ( 481 ), συνελθούσα Δ΄ Οικ. Σύνοδο ( Προχαλκηδόνιες ), όπως η Αρμενική, Κοπτική, Αιθιοπική κ.ά.
Κατά την παλαιά μέτρηση δεν συμπεριλαμβάνονται τα Σάββατα και οι Κυριακές, ως καταλύσιμες μέρες. Υπολογίζουν μόνο πέντε ( 5 ) μέρες νηστείας την εβδομάδα, γι αυτό χρειάζονται οκτώ ( 8 ) εβδομάδες για την ολοκλήρωση των 40 ημερών νηστείας ( 55 8=40 ). Αρχίζει η Τεσσαρακοστή δηλαδή, μιά εβδομάδα πρίν από μάς ( Δευτέρα Τυροφάγου ).
Γι αυτό και η εβδομάδα της Τυροφάγου, που για μάς μέχρι σήμερα έχει περιορισμένη νηστεία και πολλά λειτουργικά στοιχεία της Μ. Τεσσαρακοστής, φανερώνει την προσπάθεια συμβιβασμού των 6 ή 8 εβδομάδων, ως πρός τη χρονική διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής.
Επίσης, παρά τη νέα ρύθμιση, κατά την οποία η Μ. Εβδομάδα είναι εκτός Τεσσαρακοστής, στις Προηγιασμένες Λειτουργίες της Μ. Εβδομάδος, παραμένει ως οπισθάμβωνος ευχή, αυτή που αναφέρεται στη Τεσσαρακονθήμερο νηστεία. δεν υπήρξε πρόβλεψη για αλλαγή της ευχής κατ αυτές τις μέρες, που δεν συμπεριλαμβάνονται στη Μ. Τεσσαρακοστή ( όπως προβλέπει το Τυπικό της Αναστάσεως, κώδ. τ. Σταυρού 43, για την τέλεση της αρχαίας ιεροσολυμίτικης Προηγιασμένης του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, τις ημέρες της Μ. Εβδομάδος ). Δείγμα και αυτό της παλαιάς συμπερίληψης της Μ. Εβδομάδος στη Τεσσαρακοστή. Αλλωστε στη συνείδηση του κόσμου η Μ.Εβδομάδα δεν ξεχωρίζεται από τη Τεσσαρακοστή.

Δυτική Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

Καί η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία διετήρησε τη συμπερίληψη της Μ. ( Εβδομάδος στην Τεσσαρακοστή. Πλήν όμως, από τις αρχές του 3ου αιώνα στη Ρώμη, αργότερα τον 4ο αιώνα στην Ισπανία (Σύνοδος Ελβίρας, καν.26) και οριστικά τον 5ο αιώνα (Ρώμης Ιννοκέντιος ο Α΄, 401-417, επιστ. 25, Migne, 20,555), κατήργησε την κατάλυση του Σαββάτου και αυθαιρέτως εθέσπισε το Σάββατο ως νηστήσιμη ημέρα της εβδομάδος, επεκτείνοντας την ενιαύσια νηστεία του Μ. Σαββάτου, σε εβδομαδιαία, παρά τη ρητή απαγόρευση του ξς΄ αποστολικού κανόνος. Ως αποτέλεσμα αυτής της καινοτομίας, παραμένει η αυστηρή έκδοση του νε΄κανόνος της ΣΤ΄ Οικ. Συνόδου.

Ετσι η Δυτική εκκλησία υπολογίζει 6 μέρες νηστείας την εβδομάδα, αφαιρώντας μόνο την Κυριακή. για την συμπλήρωση των 40 ημερών χρειάζεται 6 εβδομάδες (6 5 6 = 36) και 4 ημέρες. Ετσι η Τεσσαρακοστή για τη Δυτική εκκλησία, αρχίζει ημέρα Τετάρτη (Καθαρά), την αντίστοιχη Τετάρτη της Α΄ (Καθαράς) εβδομάδος των Νηστειών για μάς, άν συμπέσει το Πάσχα κοινό. Γι αυτό και οι Δυτικοί εορτάζουν τις Απόκριες και την (γιά μάς Καθαρά) Δευτέρα και Τρίτη. Ετσι εξηγείται και η παρατηρούμενη, δυστυχώς, εορταστική επέκταση... της περιόδου του Τριωδίου την Καθαρά Δευτέρα, κατά μίμηση ξενικών εορταστικών εθίμων. Η αργία της Καθαράς Δευτέρας, στο Ορθόδοξο Κράτος μας, θεσπίστηκε άραγε για την δυνατότητα απερίσπαστης περισυλλογής "επί τη ενάρξει" της Μεγ. Τεσσαρακοστής ή εξ επιδράσεως της δυτικής αποκριάτικης εορτής;

Ο τρόπος της νηστείας

α) Περίοδος Τριωδίου.
Στήν εβδομάδα της Τυροφάγου, κατάλοιπο της Τεσσαρακοστής των 8 εβδομάδων, προστέθηκαν και άλλες δύο, η "Προφωνήσιμος" και η "Απόκρεως", για να γίνουν τρείς, οι εβδομάδες προετοιμασίας για την είσοδό μας στη Μ. Τεσσαρακοστή. Η περίοδος αυτή ονομάζεται "Τριώδιο".
Στή Νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής εισερχόμεθα σταδιακά, κατά την περίοδο του Τριωδίου, περίοδο πνευματικής προετοιμασίας για την είσοδό μας σ αυτήν.
Κατά την πρώτη εβδομάδα (από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή του Ασώτου), που καλείται Προφωνήσιμη, επειδή αποτελεί την προαναγγελία της Μ. Τεσσαρακοστής, ή "αρτσιβούριο" ( =προπομπός), έχουμε όλες τις μέρες της εβδομάδος "κατάλυσιν εις πάντα" (απολυτή).
Κατά την δεύτερη εβδομάδα, της Αποκριάς ή Κρεατινής (από την Κυριακή του Ασώτου μέχρι την Κυριακή των Απόκρεω), καταλύουμε εις πάντα, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής, ημέρες αυστηρής νηστείας. Η Κυριακή των Απόκρεω, είναι η τελευταία ημέρα, που τρώμε κρέας.
Καί κατά την τρίτη εβδομάδα, την Τυροφάγο ή Τυρινή (από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Απόκρεω μέχρι και την Κυριακή της Τυροφάγου), καταλύουμε απ όλα, όλες τις ημέρες, εκτός από κρέας (λευκή νηστεία). την εβδομάδα αυτή ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης την ονομάζει "προνήστιμον" και η υμνογραφία "προκαθάρσιον", επειδή κατ εξοχήν αυτή μάς προετοιμάζει, για να εισέλθουμε στην Τεσσαρακοστή.
Μέ την Κυριακή της Τυρινής, κλείνει η προπαρασκευαστική περίοδος των τριών εβδομάδων του Τριωδίου και εισερχόμεθα στην Μ. Τεσσαρακοστή.

β) Μ. Τεσσαρακοστή.
Κατά την Μ. Τεσσαρακοστή, η νηστεία είναι αυστηρή, άνευ καταλύσεως "οίνου και ελαίου".
Λάδι και κρασί καταλύουμε μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές (ως λύση της νηστείας), και κατά την εορτή των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Αν κάποιοι τρώνε λάδι Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη, αυτό γίνεται για ιδιαίτερους λόγους αδυναμίας ή ασθενείας, με τη διάκριση και έγκριση του Πνευματικού.
Ψάρι καταλύουμε κατά την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Η πρώτη εβδομάδα ονομάζεται Καθαρά. Ξεκινάει την Καθαρά Δευτέρα, ημέρα αυστηρής νηστείας, που χαρακτηρίστηκε έτσι, από το ιστορικό πείραμα του αυτοκράτορα Ιουλιανού του Παραβάτη, ο οποίος αποπειράθηκε κατά την ημέρα αυτή να μολύνει τις τροφές των χριστιανών στη Κωνσταντινούπολη. Η πανουργία αυτή αποκαλύφθηκε με τήν, από τον Θεό, επέμβαση του αθλοφόρου αγίου μάρτυρος Θεοδώρου, του προερχόμενου από το Τηρωνικό τάγμα ( Τήρων = νεοσύλλεκτος ), Ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων, διά του Πατριάρχου ΚΠόλεως Ευδοξίου, παρώτρυνε το λαό να τραφεί με κόλλυβα. το παράδοξο αυτό θαύμα γιορτάζεται το Σάββατο της Α΄ αυτής εβδομάδας της Τεσσαρακοστής, επειδή "εν τη Τεσσαρακοστή ου τελούνται μνήμαι μαρτύρων, ει μη εν Σαββάτω και Κυριακή". ῾Η εβδομάδα αυτή τηρείται με ξηροφαγία ή με τριήμερο αποχή (υπέρθεση) από παντός τροφίμου κατά τις τρείς πρώτες μέρες, ή ακόμη με ασιτία μέχρι το Μ. Απόδειπνο της Πέμπτης και τους Χαιρετισμούς της Παρασκευής.

γ) Σάββατο Λαζάρου - Κυριακή Βαίων.
Η Μ. Τεσσαρακοστή πληρούται την Παρασκευή της έκτης εβδομάδος. Ακολουθούν δύο πανηγυρικές ημέρες, δύο Δεσποτικές εορτές (κατά τις οποίες δεν τελούνται μνημόσυνα, όπως όλες τις Δεσποτικές εορτές),
"τής Εγέρσεως του αγίου και δικαίου, φίλου του Χριστού, Λαζάρου του τετραημέρου" το Σάββατο καί
"τής λαμπράς και ενδόξου πανηγύρεως της εις Ιερουσαλήμ εισόδου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού" την Κυριακή.
Κατ αυτές, για τη λήξη της Νηστείας και το θρίαμβο του Χριστού κατά του θανάτου "πιστουμένου την κοινήν ανάστασιν, πρό του Πάθους Του", το μέν Σάββατο καταλύουμε "έλαιον και οίνον", την δέ Κυριακή των Βαίων "ιχθύας". Ο Θεόδωρος Στουδίτης ώριζε για τους μοναχούς της Μονής Στουδίου κατάλυση ιχθύων και το Σάββατο του Λαζάρου ( Migne, 99, 1791 ).

δ) Μεγάλη Εβδομάδα.
Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα, από τη Μ. Δευτέρα μέχρι και το Μ. Σάββατο, ορίζεται αυστηρή νηστεία με αποχή από λάδι.
Γιά τη Μ. Πέμπτη ειδικότερα, σύμφωνα με το τυπικό της Μονής του ῾Αγίου Σάββα, που έχει καταγραφεί και στο "Τριώδιο", άλλα Τυπικά Εκκλησιών και Μονών,
τη γνώμη του οσιωτάτου Πατριάρχου ΚΠόλεως Νικολάου, καθώς και την ευρύτατα διαδεδομένη παράδοση του λαού μας και τη συνήθεια των χριστιανών, μπορούμε να καταλύουμε λάδι, μετά τη Θεία Μετάληψη, πρός τιμήν της ημέρας του Μυστικού Δείπνου, κατά το οποίο μάς παρέδωσε ο Κύριος το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Γιά το Μ. Σάββατο χρειάζεται προσοχή, γιατί είναι ημέρα αυστηρής νηστείας, το μόνο Σάββατο που νηστεύεται και η νηστεία παρατείνεται μέχρι του μεσονυκτίου, "ότε, επιφωσκούσης της Κυριακής ", εξαγγέλλεται η Ανάστασις του Κυρίου, όπως ακριβώς ορίζουν οι Αποστολικές Διαταγές: "Τώ δέ Σαββάτω μέχρις αλεκτροφωνίας παρατείνοντες απονηστίζεσθε επιφωσκούσης της μιάς Σαββάτων, ήτις εστίν η Κυριακή".

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αγαπίου ιερομ. και Νικοδήμου μον., Πηδάλιον
Αμ. Αλιβιζάτου, Οι ιεροί κανόνες
Γεωργ. Βεργωτή, Η Νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής
Χρήστου Μ. Ενισλείδου, Ο θεσμός της Νηστείας
Ευαγγ. Θεοδώρου, Η μορφωτική αξία του ισχύοντος Τριωδίου
Συμ. Κούτσα, Αρχιμ., Η Νηστεία της Εκκλησίας
Γ. Ράλλη - Μ. Ποτλή, Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων
Α. Schmemann, Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Τού ιδίου, Εξ ύδατος και πνεύματος
Βασ. Στεφανίδου, Αρχιμ., Εκκλησιαστική ῾Ιστορία
Ιω. Φουντούλη, Λειτουργική
Τού ιδίου, Απαντήσεις εις λειτουργικάς απορίας
Τού ιδίου, Λογική Λατρεία
Τού ιδίου, Θείαι Λειτουργίαι

Γ. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης-Λόγος περί Νήψεως , Ερμηνεία στον άγιο Ησύχιο

Σὺν πᾶσι δὲ τοῖς καλοῖς αὐτοῦ, οἶς ἡμῖν ὑπέδειξε, μετὰ τὸ βάπτισμα ἀνελθών εἰς τὴν ἔρημον, μετὰ νηστείας ἄρχεται πάλης νοητῆς, τοῦ διαβόλου ὡς ἀνθρώπῳ ψιλῷ αὐτῳ προσελθόντος (Ματθ. 4,3).

Εγώ όμως, λέγει ο άγιος, θα σας αναφέρω ένα μόνον στοιχείο: Την μετά νηστείας πάλη στην έρημο μετά το βάπτισμά του.

Το γεγονός αυτό μας θυμίζει το κοριτσάκι εκείνο που είχε βαπτίσει ο άγιος Πορφύριος, το οποίο είναι υπόδειγμα, προϋπόδειγμα της μοναχικής πολιτείας. Το βάπτισε ο άγιος μέσα στους διωγμούς και, επειδή λόγω των διωγμών έπρεπε να κρύβεται, του λέγει: Παιδί μου, εγώ σήμερα ζω, αύριο μπορεί να με σκοτώσουν - οι άγιοι δεν ακρύβοντο βεβαίως για να μην μαρτυρήσουν αλλά διότι τους εχρειάζετο η Εκκλησίας -, γι᾽αυτό θέλω να σε ασφαλίσω. Αφού Βαπτίσθηκες, να παντρευθής τώρα έναν καλόχριστιανό, για να σου παρέχη ασφάλεια. Το παιδάκι παραξενεμένο απάντησε: Γέροντα, δεν με παντρέψατε; Όλο αυτό το μεγαλείο του βαπτίσματος τί ήταν; δεν είπατε πώς είναι γάμος; πάλι θα με παντρέψετε; πήρα διαζύγιο από τον πρώτο Νυμφίο; Τότε συγκινημένος ο άγιος Πορφύριος, αγκάλιασε το κοριτσάκι, το φίλησε και του λέγει: «Ναι, παιδί μου, έχεις δίκαιο. η μοναχική πολιτεία είναι ο τρόπος διατηρήσεως του Νυμφίου, τον οποίον ασπασθήκαμε κατά την βάπτισί μας». Έτσι, μόλις βγήκε από τα νερά του βαπτίσματος, του έδωσε το μοναχικό σχήμα.

Το ίδιο και ο Χριστός, μόλις βγήκε από τα νερά του νομικού βαπτίσματος, του τύπου του βαπτίσματός μας, μόλις συνήφθη ως άνθρωπος μετά της Εκκλησίας, αμέσως έφυγε εις την έρημον, όπου εἰς τὴν ἔρημον, μετὰ νηστείας ἄρχεται πάλης νοητῆς, τοῦ διαβόλου ὡς ἀνθρώπῳ ψιλῷ αὐτῳ προσελθόντος. Φθάνοντας ο Κύριος στην έρημο, άρχισε αμέσως την νηστεία, η οποία για μας είναι συγκαθεδρία μαζί του. Νηστεύω σημαίνει, είμαι μαζί με τον Χριστόν. Και όπως ο Χριστός μετά το βάπτισμά του νήστευσε, έτσι και η δική μας ζωή μετά το βάπτισμά μας πρέπει να είναι μία διαρκής νηστεία, ένα «νη», ένα «όχι» σε όλα τα πράγματα, και ένα «ναι» μόνον στον Θεόν. Τα ρήματα νηστεύω και νήφω εκφράζουν την έννοια της στερήσεως, με σκοπό την απόλαυσι του ιδίου του Θεού. Γι᾽αυτό ο διάβολος, μόλις είδε τον Χριστόν να νηστεύη, πήγε να τον πειράξη.

Ο κακόμοιρος εχθρός μας, ενώ αρχικώς ήταν πνεύμα, ο μεγαλύτερος αρχάγγελος, ο εωσφόρος , μετά έπεσε και ημαυρώθη, επαχύνθη η πνευματική ουσία, η διάνοια, η καρδία, η κρίσις, η διόρασις, απέκτησε τρόπον τινά φλοιό και κατήντησε ο πιο χονδροειδής και δυκίνητος και δεν πετυχαίνει στην πνευματική ζωή του, έτσι ακριβώς έγινε και ο διάβολος. Γι᾽αυτό δεν μπόρεσε να καταλάβη τον Ιησού ότι είναι Θεός και όχι ψιλός άνθρωπος, παρ᾽ότι οι προφήτες, από τον Μωυσή και μετά, είχαν προαναγγείλει την σάρκωσι του Κυρίου. Ο ίδιος μάλιστα ο Θεός, μόλις επετελέσθη η αμαρτία στον παράδεισο, προείπε στον πρωτόπλαστο ότι θα έλθη στον κόσμο και θα σαρκωθή από μία γυναίκα (Γεν. 3,15). Για τον λόγο αυτό, όλο το ανθρώπινο γένος, αν και ήταν μέσα στο σκοτάδι της ειδωλολατρίας και της αμαρτίας, διατηρούσε στα βάθη της καρδιάς του τον λόγο του Θεού, αναμένοντας με ελπίδα τον ερχομό του. Ο διάβολος όμως δεν μπόρεσε να το καταλάβη. Τυφλώθηκε, λέγει ο άγιος, και θεώρησε τον Ιησού ψιλό άνθρωπο. Έτσι δεν μπόρεσε να ματαιώσει το έργο του Χριστού, το οποίο βεβαίως ποτέ δεν μπορούσε να ματαιώση.

Περί Νήψεως Θεωρητικά (σελ. 141-143)

Αρχ. Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου

Λόγος περί Νήψεως - Ερμηνεία στον άγιο Ησύχιο

 Έκδοσις Ίνδικτος