Ερωτήσεις και απαντήσεις σε θέματα Γάμου

 

Γιατί ονομάζουμε τον γάμο μυστήριο; Τι το μυστηριώδες έχει;

Δεν τον ονομάζουμε μυστήριο επειδή έχει κάτι το ακατανόητο, όπως η κοινόχρηστη σημασία υπονοεί. Μυστήριο είναι κάθε συνάντηση κτιστού και ακτίστου, δηλαδή Θεού από τη μία και ανθρώπου από την άλλη. Και στον εκκλησιαστικό γάμο έχουμε μια τέτοια συνάντηση, μάλλον μια ένωση, όπως ακριβώς είναι μυστήριο η ενανθρώπηση του Θεού ή η Θεία Λειτουργία. Φυσικά μία τέτοια συνάντηση υπερβαίνει τη δυνατότητα του μυαλού μας να την κατανοήσει πλήρως.

Πώς συναντάται ο Θεός με τον άνθρωπο στον γάμο;

Όπως ακριβώς στη Θεία Ευχαριστία. Εκεί προσφέρουμε τα υλικά δώρα μας (ψωμί και κρασί) στον Θεό και Αυτός μας τα επιστρέφει αγιασμένα, ως Θεία Κοινωνία. Έτσι και στον γάμο προφέρουμε την ένωσή μας στον Θεό και την λαμβάνουμε πίσω αγιασμένη.

Τι σημαίνει στην πράξη ότι ο Θεός επιστρέφει με τον γάμο πίσω την ένωσή μας αγιασμένη;

Για να το αντιληφθούμε αυτό χρειάζεται να θυμηθούμε το ευαγγελικό ανάγνωσμα που διαβάζεται στην ακολουθία του γάμου. Πρόκειται για το πρώτο θαύμα του Χριστού, που έγινε στην Κανά. Εκεί, όταν τελειώσε το κρασί ο Χριστός ζήτησε να γεμίσουν έξι πέτρινες στάμνες με νερό και κατόπιν να το σερβίρουν. Ήταν πια κρασί και ο γαμπρός απόρησε. Κάλεσε τον υπεύθυνο του τραπεζιού και του είπε: “Όλος ο κόσμος βάζει στην αρχή το καλύτερο κρασί και κατόπιν το κατώτερο. Συ γιατί κράτησες το καλό για το τέλος;” (Ιωάν. 2, 1-11).

Τα θαύματα του Χριστού και των αγίων ονομάζονται σημεία, δηλαδή σημάδια μιας άλλης πραγματικότητας. Στην περίπτωση αυτή ο Κύριος μας δείχνει ποιά είναι η φυσική φορά των πραγμάτων χωρίς την Χάρη του Θεού και ποιά με αυτήν. Χωρίς τη συνάντηση Θεού και ανθρώπου στον γάμο, η φυσική του πορεία είναι να φθίνει και να κουράζεται. Όταν πραγματοποιηθεί η ένωση αυτή, ο φυσικός δεσμός ενσωματώνεται στο σώμα του Χριστού, την Εκκλησία και λαμβάνει δυναμισμό απροσμέτρητο.

Γιατί η Εκκλησία είναι κατά των προγαμιαίων σχέσεων;

 

Μια εύλογη απορία που έχουν πολλοί είναι: Γιατί θα πρέπει να παντρευτεί κάποιος για να έχει σεξουαλικές σχέσεις; Όσον αφορά τις σχέσεις με πολλούς συντρόφους είναι κατανοητό από τους περισσότερους ότι αποτελούν παραβίαση του φυσιολογικού δεσμού μεταξύ δύο ανθρώπων. Γιατί όμως άραγε ο γάμος, και μάλιστα ο θρησκευτικός, είναι αναγκαίος για δύο ανθρώπους που αγαπιούνται και θέλουν να ζήσουν μαζί και δεν αρκεί η συναισθηματική και σαρκική τους ένωση χωρίς γάμο; Δεν είναι το ίδιο; Ποια η διαφορά; Γιατί στην Εκκλησία τελούμε γάμο, εννοώντας την τελετή;

Είναι βέβαια εύκολο να καταλάβει κάποιος τους κοινωνικούς λόγους, και τα κοινωνικά οφέλη που έχει μια οικογένεια από έναν γάμο. Το δυσκολότερο είναι να κατανοήσει την πνευματική διάσταση του ζητήματος, η οποία όμως είναι η σημαντικότερη διάσταση για την Εκκλησία.

Εδώ το κλειδί για να το κατανοήσουμε είναι η λέξη: “ΜΥΣΤΗΡΙΟ”. Γι’ αυτό η Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν αναγνωρίζει τις τελετές γάμου αλλοδόξων. Αλλά οφείλουν να την επαναλάβουν Ορθόδοξα οι Χριστιανοί για να αναγνωρίζονται στην Εκκλησία ως ζευγάρι, έστω και αν ήταν παντρεμένοι για δεκαετίες πριν γίνουν Χριστιανοί!

Εντός της Εκκλησίας, ο γάμος εντάσσεται στο σχέδιο της σωτηρίας. Ο στόχος, δεν είναι να ωφεληθεί κάποιος από τις σεξουαλικές χάρες του άλλου. Ούτε να ζήσουν απλώς μαζί “ευτυχισμένοι” δύο άνθρωποι. Ο στόχος του γάμου ως ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ, ως “μύησης” δηλαδή – για να γίνει κατανοητή η έννοια της λέξης – είναι να ενταχθεί ο γάμος στα πλαίσια της θεωτικής πορείας του ζευγαριού. Με άλλα λόγια, εκτός από τους δύο, βάζουμε στη ζωή της οικογένειάς μας και τον Θεό. Δεν ζούμε ερήμην του Θεού, ούτε τεκνοποιούμε χωρίς Αυτόν. Αλλά “ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα”. Δια της μύησης αυτής είναι σαν να λέμε στον Θεό: “Θεέ μου, η πορεία μας προς τη Θέωση, στα πλαίσια της Εκκλησίας σου, είναι δεδομένη. Παρακαλούμε, ευλόγησε αυτή τη νέα κατάσταση της ζωής μας, ώστε πλέον, όχι ένας, αλλά δύο μαζί, ενωμένοι ως ανδρόγυνο, να συνεχίσουμε αυτή την πορεία, που είναι το κέντρο και ο στόχος της ζωής μας”.

Ο στόχος, λοιπόν, δεν είναι ούτε η “ευτυχία” των δύο, ούτε “η τεκνοποιία”, ούτε “το σεξ”. Ο στόχος είναι η ΘΕΩΣΗ. Ο ίδιος στόχος που είχαν οι δύο (υποτίθεται, εφ’ όσον ήταν Χριστιανοί) και πριν! Μόνο που τώρα, ο ίδιος αυτός στόχος, συνεχίζεται συντροφικά, όχι μόνο σε κοινή πορεία συζύγων, αλλά και ἐν Χριστῷ αδελφών!

Αποζητώντας λοιπόν ο άνθρωπος το σεξ χωρίς τον γάμο, δείχνει τα εξής: α) Πιθανόν θέλει τα ηδονικά καλά του γάμου, χωρίς όμως τις ανάλογες ευθύνες. Πρόκειται λοιπόν για ανευθυνότητα!, β) Αφήνει τον Θεό απ’έξω, δείχνοντάς Του ότι είναι ανεπιθύμητος στη συζυγική του ζωή! Συνεπώς και ο Θεός δεν ευλογεί τον γάμο ως μέρος της πορείας Θέωσης του ζευγαριού!, και γ) Δεν έχει ως στόχο την ἐν Χριστῷ ζωή, ούτε τη Θέωση.

Στη Χριστιανική λοιπόν Εκκλησία, η νέα αυτή περίοδος σχέσης του ανθρώπου α) συνοδεύεται από υπευθυνότητα απέναντι στον σύντροφο της ζωής του, απέναντι στα παιδιά που τυχόν θα γεννηθούν από αυτή την ένωση, και απέναντι στους ανθρώπους που θα επηρεάσει η ένωση αυτή, β) εντάσσεται στα πλαίσια της Εκκλησιαστικής ζωής, όπου η ένωση αυτή αποβαίνει αιώνια, και όχι μόνο παροδική, γ) εντάσσεται στην ήδη υπάρχουσα πορεία δύο πιστών ανθρώπων που αποφασίζουν να τη συνεχίσουν ως σύζυγοι, βοηθώντας ο ένας τον άλλον στον δύσκολο αυτό αγώνα, όπως και στον κοινό αγώνα της βιοπάλης, πάντα με τη Χάρη του Θεού, ο οποίος δια του Μυστηρίου αυτού προσκαλείται να αναλάβει αυτή την πορεία, και να “τελειώσει” αμφοτέρους τους συντρόφους. Γι’ αυτό και σεξουαλική πράξη έξω από τον γάμο, μαρτυράει πέραν της κοινωνικής ανευθυνότητας, επίσης μια ανευθυνότητα απέναντι στην αγιωτάτη πίστη μας και στον Δημιουργό μας που λαχταράει να συμμετέχει κι Εκείνος στη ζωή των πλασμάτων Του αν προσκληθεί, ώστε να τους οδηγήσει στην δική Του ζωή, δια του αγιασμού τους.

Συνεπώς, οι μονογαμικές εξωγαμιαίες σχέσεις με τον άνθρωπο που αγαπάμε δεν είναι αυτές καθεαυτές κακές ως πράξη. Είναι όμως αμαρτία (δηλαδή αστοχία) μόνο και μόνο επειδή μαρτυράει την αποτυχία του Χριστιανού να εντάξει τον γάμο του στην κατά Θεόν ζωή της Εκκλησίας. Φυσικά για τους μη Χριστιανούς δεν τίθεται θέμα. Γάμος είναι! Είτε στα πλαίσια της θρησκείας τους, είτε στα πλαίσια της συμβίωσης είναι γάμος, μιας και ποτέ δεν αποτελεί Μυστήριο.

Αμαρτία, λοιπόν, είναι οτιδήποτε μας απομακρύνει ή αποτυγχάνει να μας πλησιάσει στον Θεό. Και μόνο με αυτή την έννοια, μπορεί να γίνει διάκριση του “τι είναι αμαρτία, και τι όχι”. Δεν είναι λοιπόν ούτε θέμα “ενοχής”, ούτε θέμα “ανηθικότητας”. Είναι θέμα προσωπικής μας αποτυχίας ως Χριστιανών.

Πρέπει να απέχουν ο γαμπρός και η νύφη μια εβδομάδα πριν από τον γάμο τους;

Μια άγραφη κι αυτή Παράδοση λαϊκής ευσέβειας και προελεύσεως είναι και το να μην συναντιούνται ο γαμπρός και η νύφη μια εβδομάδα ή περισσότερο πριν από το γάμο τους. Αυτό το τοπικό έθιμο πιθανόν να κρύβει μέσα του κάποιο συμβολισμό τον οποίον θα προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε. Καταρχάς ευθύς εξ’ αρχής πρέπει να σημειώσουμε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει θεσπίσει τέτοια έθιμα στην παράδοσή της. Άρα αυτό το έθιμο δεν είναι της Ορθοδόξου Παραδόσεώς μας. Κι αυτό γιατί για την ορθόδοξη διδασκαλία σημασία δεν έχει το να μη συναντήσει ο γαμπρός τη νύφη μια βδομάδα πριν από το γάμο ή περισσότερο ή λιγότερο χρονικό διάστημα, αλλά σημασία για την Εκκλησία μας έχει πως ο γαμπρός και η νύφη θα κρατηθούν αγνοί και άσπιλοι μέχρι την ήμερα που η Εκκλησία θα ευλογήσει το γάμο τους στο ναό. Άρα λοιπόν για την Εκκλησία μεγαλύτερη σημασία έχει η καθαρότητα του βίου και η αποχή από τις προγαμιαίες λεγόμενες σχέσεις και επαφές του ζευγαριού. Το τοπικό αυτό έθιμο πιθανόν να θέλει να διατηρήσει ἐν μέρει αυτή την αλήθεια της Εκκλησίας, προφυλάσσοντας τουλάχιστον το μελλοντικό ζευγάρι από σχέσεις πριν από το γάμο τους, έστω κι αν αυτό το διάστημα ορίζεται ως μια εβδομάδα. Θα ήταν όμως ορθότερο, μιας και το μυστήριο του γάμου σήμερα έχει αποσυνδεθεί από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, την ήμερα πού θα τελεσθεί ο γάμος, το πρωί αυτής της ημέρας οι μελλόνυμφοι να συμμετάσχουν, εφόσον προηγηθεί και το μυστήριο της εξομολογήσεως και με την ευλογία του πνευματικού τους πατέρα, στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, στο κοινό ποτήριο ζωής, που δεν είναι απλό και ευλογημένο κρασί του γάμου, όπως αυτό ισχύει σήμερα κατά το γάμο, αλλά το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Οπότε καταρρίπτεται το παραπάνω έθιμο ἐν ονόματι της Θείας Κοινωνίας, της μετοχής των μελλονύμφων στο αληθινό ποτήριο ζωής. Σήμερα όμως τα πάντα τείνουν να ξεφύγουν από τις ορθόδοξες παραδόσεις και φυσικά και ό,τι ακόμη σχετίζεται με το μυστήριο του γάμου. Έτσι το μελλοντικό ζεύγος τηρεί τυπικές άγραφες διατάξεις χωρίς περιεχόμενο και χωρίς νόημα, μιας και όλες, τοπικές ή μη, παραδόσεις δεν έχουν μέσα τους το πνεύμα του Θεού και οι ακολουθούντες αυτές φέρονται μάλλον σαν φερέφωνα και φυσικά κάνουν κάτι, ή το ακολουθούν χωρίς ταυτόχρονα να το κατανοούν και να το βιώνουν εις βάθος. Για το λόγο αυτό το έθιμο αυτό θα πρέπει να βρει τη σωστή του ορθόδοξη τοποθέτηση, που δεν είναι άλλη από τη διατήρηση της αμοιβαίας αγνότητας και καθαρότητας των μελλονύμφων. Τέλος πάντων, κάποια πράγματα, έστω κι αν αυτά τηρούνται χρόνια στις τοπικές μας κοινωνίες, όσο σεβαστές κι αν είναι αυτές, θα πρέπει να κρίνονται με γνώμονα όχι μόνο το ρητό που λέει έτσι τα βρήκαμε και τ’ ακολουθούμε, αλλά το πως αυτά τα βλέπει η Ορθόδοξος Εκκλησία μας μέσα στην προοπτική της σωτηρίας μας.

Ποια είναι η θέση της Εκκλησίας για το «Bachelor Party»;

Η Δύση φαίνεται ιδιαίτερα κατά τους τελευταίους αιώνες ήταν και είναι μια πρόκληση για μίμηση εκ μέρους της Ανατολής. Πριν από πολλούς αιώνες όταν η Δύση δεν είχε αναπτύξει πολιτισμό, τότε συνέβαινε το αντίθετο. Δηλαδή η Δύση δανειζόταν πολιτισμό από την Ανατολή. Πόσο όμως παράξενα είναι τα πράγματα! Οι φωτοδότες – Ανατολικοί να γίνονται εξ’ αιτίας του άκριτου μιμητισμού μιμητές ξένων στοιχείων και παραδόσεων προς τις δικές τους παραδόσεις.

Ένα νέο φρούτο προέκυψε κατά τα τελευταία χρόνια στην καθ’ ημάς Ανατολή και στο γάμο. Στην αποχριστιανοποιημένη και άκρως υλιστική Δύση ξεκίνησε ένα έθιμο. Αυτό το έθιμο έχει το όνομα Bachelor party και γίνεται την προηγουμένη ημέρα της τελέσεως του μυστηρίου του γάμου.

Τι είναι αυτό το Bachelor party; Είναι θα λέγαμε μια γιορτή προς τιμήν του μέλλοντος γαμπρού ή της μελλούσης νύφης σε κάποιο νυχτερινό κέντρο διασκεδάσεως, ή ακόμη και κάποια διοργανούμενη γιορτή στη μορφή των πάρτυ σε φιλικό σπίτι. Αυτό όμως το πάρτυ δεν έχει να κάνει με μια σεμνή γιορτή του τύπου που γνωρίζουμε, ως είναι των γενεθλίων, αλλά έχει σχέση με κάποιο πρόγραμμα άκρως πονηρό, σεξουαλικό. Οι διοργανωτές αυτών των πάρτυ σκεπτόμενοι με ποιο τρόπο καλύτερα θα διασκεδάσουν τον μέλλοντα γαμπρό ή νύφη, φίλο ή φίλη τους, τους προσκαλούν κατά την τελευταία νύχτα της αγαμίας τους να ξεδώσουν και για τελευταία φορά να ερωτοτροπήσουν ελεύθερα ή καλύτερα να πορνεύσουν με μία άλλη ύπαρξη, έχοντας ως ελαφρυντικό την αυριανή δέσμευσή τους με το γάμο. Φυσικά κάποιες φορές αυτά τα πάρτυ γίνονται για να οργιάσουν και οι ίδιοι οι διοργανωτές τους. Αντιλαμβανόμεθα το μέγεθος της κραιπάλης αυτής της γιορτής!

Πολλοί πνευματικοί εξομολόγοι ακούν πολλές φορές στο πετραχήλι τους νέους και νέες που διασκέδασαν κατ’ αυτά τα πάρτυ πορνεύοντας μια ακριβώς ημέρα πριν την τέλεση του ιερού μυστηρίου του γάμου τους. Μπροστά λοιπόν σ’ αυτήν την δαιμονική διαστροφή απαιτείται μια τοποθέτηση με βάση την Ορθόδοξη διδασκαλία και την Ιερά Παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας σε τέτοιου είδους ξενόφερτα έθιμα.

Το ιερό Μυστήριο του γάμου είναι θεοπαράδοτο. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να προσεγγίζεται επιπόλαια και χωρίς πνευματική προετοιμασία. Η πνευματική προσέγγιση αυτού του μυστηρίου δεν είναι υπόθεση μιας συγκεκριμένης ώρας, αυτής δηλαδή της στιγμής της ιερολογίας του μυστηρίου, αλλά απαιτεί εκ μέρους των μελλονύμφων, αλλά και των κουμπάρων, εξομολόγηση και ειλικρινή μετάνοια.

Έτσι πριν το μυστήριο του γάμου προηγείται εκ μέρους των μελλονύμφων μια περίοδος πνευματικής γνωριμίας. Αυτή συνιστάται στο δίπολο: α) πνευματικός–εξομολόγος και μελλόνυμφοι και β) γαμπρός και νύφη. Στη μεν πρώτη περίπτωση υπάρχει από κοινού συχνή επαφή μελλονύμφων με εξομολόγο. Αυτό σημαίνει κοινός πνευματικός αγώνας, άσκηση, εγκράτεια, προσευχή, κοινή θεία μετάληψη. Στη δε δεύτερη περίπτωση μεταξύ των μελλονύμφων απαιτείται κοινός αγώνας, υπομονή, αλληλοκατανόηση, τήρηση των εντολών του Θεού, αλληλογνωριμία σε θέματα ψυχής, πίστεως, οικογένειας, γονέων, συγγενών και φίλων.

Οι παράνυμφοι (δηλ. οι κουμπάροι) δεν είναι κομπάρσοι της θεατρικής παράστασης (sic), οι δωροθέτες ή οι πορτοφολάδες του ιερού μυστηρίου του γάμου, αλλά είναι οι ἐν Χριστῷ αδελφοί και οι εγγυητές για την θεμελίωση και στερέωσή του. Ως εκ τούτου οι κουμπάροι καλόν θα είναι να κάνουν πνευματική ζωή, να είναι πιστοί, με εξομολόγηση, τακτικό εκκλησιασμό και μετοχή των αχράντων Μυστηρίων. Κι αυτό γιατί οι παράνυμφοι με τη συμβουλή και το παράδειγμά τους πολλά μπορούν αν συνεισφέρουν προς το νέο ζευγάρι.

Για την καλύτερη βίωση του μυστηρίου του γάμου και της ιερολογίας του απαιτείται εκ μέρους των μελλονύμφων προετοιμασία για μετοχή στα άχραντα Μυστήρια. Η προσέγγιση στο μυστήριο του γάμου απαιτεί όχι μόνον εξωτερική καθαρότητα, αλλά πρωτίστως και κυρίως εσωτερική πνευματική. Αυτό για να γίνει, οφείλει το μελλόνυμφο ζευγάρι να συμμετέχει ανήμερα του γάμου τους στο ιερό Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Δηλ. εάν ο γάμος είναι να τελεσθεί την Κυριακή το μεσημέρι, εξυπακούεται ότι οι μελλόνυμφοι μπορούν να μεταλάβουν το πρωί στην Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία. Εάν ο γάμος τελεσθεί το Σάββατο το απόγευμα (σημ. καλόν είναι οι γάμοι να τελούνται κατά την Κυριακή που είναι ημέρα της Αναστάσεως και όχι τα Σάββατα που είναι οι ημέρες των κεκοιμενένων), οι μελλόνυμφοι μπορούν να προσέλθουν κατά την πρωινή Θεία Λειτουργία στο ναό προκειμένου να μεταλάβουν ενώ αν πρόκειται ο γάμος να τελεσθεί οποιαδήποτε άλλη μέρα να ζητήσουν από τον εφημέριο του ναού να τελέσει την Θεία Λειτουργία ανήμερα του γάμου τους.

Ως εκ τούτου με αυτήν την πνευματική προετοιμασία του γάμου ευαρεστείται ο Θεός μας. Σε αντίθετη περίπτωση ο διάβολος χαίρεται όταν πετυχαίνει βαπτισμένα μέλη της Εκκλησίας να παρασύρονται και αντί να οικοδομούν πάνω στις Ευαγγελικές αρχές και τις Ιερές Παραδόσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, να συμμετέχουν σε τέτοιου είδους δαιμονικά συμπόσια, όργια και σαρκολατρικές εκδηλώσεις που αντί να οδηγούν σε ψυχοσωματική ένωση των μελλονύμφων, οδηγούν σε μελλοντικούς χωρισμούς και διαζύγια.

Τέλος, η Ορθόδοξη Εκκλησία βλέπει την προετοιμασία για το γάμο ως μια ιερή σωτηριολογική υπόθεση που οδηγεί σε αγάπη και έρωτα τους ανθρώπους μέχρι του βιολογικού τους θανάτου και επέκεινα στην Παραδείσια κατάσταση και όχι ως μια διασκέδαση που έχει ημερομηνία λήξεως, δηλ. με το διαζύγιο και πολλά αλλά έκτροπα. Για τον λόγο αυτό, επειδή το έθιμο του bachelor party δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την Ορθόδοξη Πατερική σκέψη και Παράδοση της Εκκλησίας μας, επειδή είναι μια πλάνη και μια ψευδαίσθηση ωραιοποιήσεως της αμαρτίας, έστω κι αν αυτή είναι πορνεία και μάλιστα θεσμο-εθιμοτυπημένη, επειδή αυτό το έθιμο μολύνει τον άσπιλο χαρακτήρα του ιερολογημένου γάμου και δεν συνάδει με την καθ’ ημάς Ιερά Παράδοση, οι νέοι και ιδιαίτερα εκείνοι που αγαπούν και στηρίζονται στον εν Τριάδι Θεό μας, οφείλουν να απέχουν από τέτοια πειρασμικά πάρτυ.

Πολλοί πνευματικοί αναφέρουν περιπτώσεις νέων, οι οποίοι παρασύρθηκαν σε τέτοια πάρτυ κι ενώ ήταν από καιρό έτοιμοι με το μυστήριο της εξομολογήσεως να μεταλάβουν των Άχραντων Μυστηρίων έφθασαν ψυχικά ράκη μπροστά στο μυστήριο του γάμου τους. Κάποιοι πάλι μελλόνυμφοι μετανοημένοι εξ’ αιτίας της σαρκικής τους πτώσης προ του γάμου τους προσέτρεξαν στον πνευματικό τους λίγα λεπτά προ της τελέσεως του γάμου τους ελεγχόμενοι συνειδησιακά, να εξομολογηθούν τις σαρκικές εκτροπές τους χάνοντας την ωραία ψυχική διάθεση που θα ήθελαν να έχουν για το ίδιο μυστήριο του γάμου τους. Υπήρξε δε κάποια φορά που γαμπρός αντί να χαίρεται κατά την μοναδική ανεπανάληπτη στιγμή της ζωής του που ήταν ο γάμος του, να νυστάζει κατά την τέλεση του μυστηρίου και τα μάτια του να κλείνουν από το ξενύχτι, το ποτό και την σωματική κραιπάλη. Αλλά, δυστυχώς, σήμερα η υλόφρονα κοινωνία μας επικροτεί περισσότερο τέτοιες κραιπάλες και υιοθετεί άκριτα τέτοια ξενόφερτα έθιμα, παρά επαινεί εκείνους τους νέους που αγνεύουν και είναι καθαρά σωματικώς.

Οι γονείς, οι πνευματικοί πατέρες, όσοι έχουν φόβο Θεού πρέπει να νουθετούν, να συμβουλεύουν τη νεολαία και ως προς αυτό το θέμα. Η δικαιολόγηση τέτοιων πάρτυ, αντί να βοηθά, επιτείνει το πρόβλημα της διαστραμμένης κοινωνίας μας. Κι αν σήμερα η διαστροφή θεωρείται άθλος, αντιλαμβανόμεθα ποιο θα είναι το επόμενο έθιμο; Άραγε η μείωση των γάμων, η αύξηση των διαζυγίων, η ελεύθερη συμβίωση, αλλά και των υγιών σαρκικών συζυγικών σχέσεων μήπως έχει την αιτία του σε ξένους δαιμονικούς μιμητισμούς; Καιρός να κάνουμε την περισυλλογή μας.

Η ακολουθία του αρραβώνα και το μυστήριο του γάμου τελούνται πάντα μαζί;

Σήμερα το μυστήριο του Γάμου τελείται πάντοτε στον ναό συναπτά με την ακολουθία του αρραβώνα. Σε παλαιότερες εποχές ο αρραβώνας και ο Γάμος τελούνταν ξεχωριστά, και πάντοτε ιερολογημένα, δηλ. με την παρουσία και την ευλογία του ιερέα. Αυτό όμως έπαψε να γίνεται και σήμερα δεν επιτρέπεται σε ιερέα να τελεί τον αρραβώνα στα σπίτια, ούτε και να ευλογεί τις βέρες των μελλονύμφων με τα λόγια της ακολουθίας του αρραβώνα. Ο αρραβώνας τελείται κανονικά στο κέντρο του ναού καθώς επίσης ακολουθεί στον ίδιο τόπο και η τέλεση του μυστηρίου του γάμου. Και τις δύο ακολουθίες, αρραβώνα και γάμο, τελεί μόνον ο επίσκοπος και ο ιερέας. Ο διάκονος δεν μπορεί να τελέσει κανένα μυστήριο και καμία ακολουθία της Εκκλησίας. Ο διάκονος απλώς παρίσταται σε όλα τα μυστήρια και ακολουθίες ως βοηθός του πρεσβυτέρου ή του επισκόπου.

Είναι σωστή η πρακτική του πατήματος του ποδιού του γαμπρού ή της νύφης κατά το μυστήριο του γάμου;

Κατά το χρόνο που διαβάζεται το αποστολικό ανάγνωσμα του γάμου και συγκεκριμένα κατά την τελευταία φράση: «ἡ δέ γυνή ἵνα φοβῆται τόν ἄντρα» συνηθίζουν κάποιες νύφες να πατάνε το πόδι του γαμπρού. Με τον τρόπο αυτό θέλουν επιπόλαια να δείξουν μέσα σε πλήθος προσκεκλημένων ανθρώπων, ότι είναι χειραφετημένες γυναίκες και δεν φοβούνται τους άνδρες, αλλά τους υποτάσσουν με το πάτημα που κάνουν κάτω από τη δική τους εξουσία. Η πράξη αυτή αποτελεί μια διαστρέβλωση της παραπάνω φράσεως. Το ρήμα «φοβούμαι» δε σημαίνει στο αποστολικό ανάγνωσμα φόβο, αλλά σεβασμό. Ο Απόστολος Παύλος γράφοντας στους Εφεσίους, εννοεί τη βαθιά υπόληψη και τιμή που οφείλει να τρέφει η γυναίκα απέναντι στον άνδρα. Πολλοί μάλιστα, δυστυχώς, και πολλές μητέρες νυφών και φίλες περιμένουν εναγωνίως, πότε θα γίνει το πάτημα για να γελάσουν. Συμβαίνει κάποιες φορές το πάτημα να το κάνει ο γαμπρός προς τη νύφη θέλοντας να δείξει στους οικείους του ότι είναι άνδρας και ότι αυτός θα κατεξουσιάζει τη γυναίκα του ως τύραννος. Μια τέτοια, όμως, πράξη διακωμωδεί το μυστήριο του γάμου. Οι νεόνυμφοι που θα έπρεπε πρώτα οι ίδιοι να προσεύχονται κατά την ιεροτελεστία του μυστηρίου και να δίνουν το παράδειγμα, είναι εντελώς απαράδεκτο να προκαλούν οι ίδιοι τους προσκεκλημένους του μυστηρίου σε περισπασμό και θόρυβο. Κάποιοι νεόνυμφοι κατά την ώρα εκείνη, αντί να πατήσουν το πόδι του άλλου, γυρνάνε και φιλούν ο ένας τον άλλο. Όμως ούτε και αυτό πρέπει να γίνεται μέσα στο ναό. Και μόνο μια κίνηση των νεόνυμφων μπορεί να προκαλέσει τους προσκεκλημένους σε σχόλια και θορύβους. Αυτό που πρέπει να τηρήσουν και οι δύο από την πρώτη στιγμή που θα εισέλθουν στο ναό μέχρι να φύγουν είναι η προσήλωση τους στα λόγια του ιερουργούντος κληρικού και η προσωπική τους προσευχή ο Θεός να ευλογήσει τον γάμο τους.

Τι κρύβεται πίσω από το έθιμο να «στήνει» η νύφη τον γαμπρό στην Εκκλησία και γιατί θα πρέπει να αποφεύγεται;

Είναι κι αυτό μια συνήθεια εκ μέρους ορισμένων νυφών να στήνουν το γαμπρό στην Εκκλησία. Η αναμονή αυτή πιστεύουν ότι κάνει το γαμπρό να λιώνει σε αγωνία περιμένοντας. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζει ότι η γυναίκα είναι το παν στη ζωή του. Αποτελεί για πολλούς ένα αθώο έθιμο. Όμως πίσω από την αθωότητα και το αστείο κρύβεται μια πονηρή πράξη. Επιθυμεί η γυναίκα να αποδείξει ότι έχει μεγαλύτερη αξία από τον άνδρα, γεγονός που είναι αντίθετο ως θεωρία από την ορθόδοξη διδασκαλία περί ισότητας των προσώπων. Πέραν τούτου, η καθυστέρηση αυτή έχει επιπτώσεις: α) στο πρόγραμμα του ιερού ναού που επιλέγουμε να τελεσθεί το μυστήριο και ό,τι συνεπάγεται αυτό σε μυστήρια που έπονται του δικού μας μυστηρίου και β) η αναμονή πολλών συγγενικών μας προσώπων. Είναι πολύ εγωιστικό να μην τηρείται το πρόγραμμα που εμείς ορίσαμε. Κάποιοι πιθανόν και από τους παρευρισκομένους του γάμου να πρέπει να παρευρεθούν και σε άλλο μυστήριο. Καλό είναι να έχουμε όλα τα προαναφερθέντα στη σκέψη μας.

Γιατί κάποιες νύφες φοράνε εσωτερικώς τη ζώνη των αμφίων του ιερέα; Τι κρύβει αυτή η πράξη;

«Σε πολλά μέρη, συχνά, για να προστατεύσουν τη νύφη από κακές επιδράσεις του Πονηρού και των οργάνων του, ζητούν από τον Ιερέα τη ζώνη των αμφίων του, που κατά την ώρα του γάμου η νύφη τη φοράει εσωτερικώς. Η συνήθεια αυτή, ενώ φαίνεται καλή, είναι μαγική, αντιχριστιανική και σατανική. Ιδού γιατί: Είναι μαγική, γιατί εκπηγάζει από την εξής μαγική αντίληψη• όπως περιζώνεται η νύφη με τη ζώνη, έτσι να περιζωθεί με δύναμη και να προστατευθεί από κάθε κακό. Είναι αντιχριστιανική, γιατί η ζώνη είναι ιερό άμφιο, που χρησιμοποιείται μόνον από τον ιερέα, όταν τελεί την Θεία Λειτουργία και δεν επιτρέπεται η χρήση της από άλλα πρόσωπα και για άλλους σκοπούς, καθ’ όσον τούτο αποτελεί βεβήλωση και ιεροσυλία. Είναι σατανική, γιατί προσκολλάται ο άνθρωπος σε μαγικά μέσα και απομακρύνεται από τη χάρη και την παντοδυναμία του Θεού. Κάνει τη νύφη να προσέχει τη ζώνη που φοράει και δεν την αφήνει να προσέξει στις ευχές της Εκκλησίας. Έτσι η νύφη μένει αδύνατη και υποχείριο του Σατανά.
Αυτό παθαίνει κάθε άνθρωπος, όταν προσπαθεί να αποφύγει την επίδραση του σατανά με μέσα μαγικά. Δένεται περισσότερο στις παγίδες του και η κατάστασή του χειροτερεύει πιο πολύ. Γιατί ο Σατανάς ποτέ δεν θέλει το καλό των ανθρώπων. Θέλουν λοιπόν οι νεόνυμφοι να ευτυχήσουν στη ζωή τους και να θωρακίζονται με πανίσχυρη δύναμη; Ας καταφεύγουν στην εξομολόγηση και τη Θεία Κοινωνία και ας ζουν κατά το θέλημα του Θεού» [1].

[1] Γερμανού Μητροπολίτου Ηλείας σ. 45-46

Είναι σωστή η άποψη ότι τον Μάη δεν πρέπει να γίνονται γάμοι;

«Το Μάη δεν γίνονται γάμοι» είναι η σύσταση που δίνουν πολλές γυναίκες στους μελλονύμφους και στους γονείς τους. Επειδή δε τούτο δημιουργεί πολλά προβλήματα στις οικογένειες και στην κοινωνία, ασφαλώς θα θέλατε να μάθετε και σεις σήμερα για ποιον λόγο λέγεται και γιατί δεν πρέπει να τηρείται η σύσταση αυτή. Ο γάμος, που δίνει χαρά στους νεόνυμφους, στους γονείς και σ’ όλους τους συγγενείς και τους γνωστούς, είναι ένα γεγονός που προκαλεί και μεγάλους φόβους και αγωνίες. Φοβούνται δηλαδή την κακή επίδραση των πονηρών πνευμάτων, που φθονούν την χαρά και την ευτυχία των ανθρώπων.

Όργανα των δαιμόνων θεωρούνται οι μάγοι και οι μάγισσες, μέσα δε, δια των οποίων προσπαθούν να βλάψουν τους νεόνυμφους, τα μάγια. Έτσι, επειδή ο Μάης είναι σχεδόν ομόηχος με τη λέξη μάγια, ο λαός πιστεύει ότι τον μήνα Μάιο πιάνουν τα μάγια. Γι’ αυτό και αποφεύγει τους γάμους. Τούτο όμως δεν είναι καθόλου σωστό. Διότι καμιά σχέση δεν έχει ο Μάης με τα μάγια. Ο Μάης είναι και αυτός ένας μήνας, όπως όλοι οι άλλοι. Έπειτα, η κακή επίδραση του Σατανά και των οργάνων του δεν αποδιώκεται με μέσα μαγικά, αλλά με την χάρη και την βοήθεια του Θεού, με την τήρηση των εντολών Του και την χριστιανική ζωή. Με την “νηστείαν και την προσευχήν” (Ματθ. ιγ, 21) κατά την σύστασιν του Σωτήρος μας Ιησού Χριστού [1]. Επίσης αυτό το έθιμο προέρχεται από επίδραση ρωμαϊκή, γιατί για τους Ρωμαίους ο μήνας αυτός, ήταν αφιερωμένος στους χθόνιους θεούς και είχε κριθεί ακατάλληλος για την τέλεση γάμου [2].

[1] Γερμανού Μητροπολίτου Ηλείας, σ. 36-37.
[2] Άλφα-Ωμέγα Εγκυκλοπαίδεια Πάτση, Αθήνα 1969, τ. 4, σ. 225.

Ποια η σημασία του ραντισμού των νεόνυμφων με ρύζι; Τι πρέπει να προσέχουμε;

Σχετικά με το έθιμο αυτό ο αείμνηστος καθηγητής και δάσκαλος της Λειτουργικής κ. Ιω. Φουντούλης [1]. σημειώνει: «Το να ραίνουν οι παριστάμενοι κατά την ακολουθίαν του γάμου τους νεόνυμφους με άνθη, ρύζι, κουφέτα, ακόμη και με νομίσματα, είναι αρκετά παλαιό έθιμο και ίσως και προχριστιανικό. Υπάρχουν μαρτυρίες, ότι και κατά την βυζαντινή εποχή έραιναν το ζεύγος κατά τον ιερό χορό της ακολουθίας του γάμου με “σήσαμον και κριθάς οιωνιζόμενοι, επεί πολύγονα είσι”. Ακριβώς δε η έννοια του εθίμου αυτού δηλώνεται στην ανωτέρω φράση. Είναι δηλαδή ένα είδος ευχής για το “ρίζωμα” των νεόνυμφων, για πολυγονία και ευγονία και αύξηση των υλικών αγαθών, ακόμη και μια εκδήλωσις χαράς. Δεν νομίζω πως είναι δυνατόν να επιτύχει κανείς την εκρίζωση του εθίμου αυτού απαγορεύοντας το. Μπορεί όμως και πρέπει να γίνεται με περισσότερη ευπρέπεια, χωρίς να ρίχνονται, και μάλιστα κατά ανάρμοστο τρόπο, κουφέτα και νομίσματα. Και αυτό ήδη γίνεται, όταν οι παριστάμενοι στον γάμο έχουν συναίσθηση της ιερότητος του μυστηρίου και του χώρου του ναού, στον οποίον τελείται. Προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να στρέφεται η προσπάθεια των ιερέων μας. Για την ιστορία του πράγματος σημειώνω, ότι ο Μητροπολίτης πρ. Καισαρείας Αμβρόσιος (Σταυρινός) σε μια σχετική μελέτη του («Η Ιερολογία του γάμου», εν Κων/πόλει 1923, σ. 159), προτείνει την κατάργηση του ιερού χορού, επειδή ακριβώς “η κατά τούτον εθισθείσα επίρρανσις των χορευόντων ή εισοδευόντων νεονύμφων δι’ ανθέων κ.λπ. ιδία δε κερματίων νομισμάτων γίνεται πρόξενος ταραχής ως τα πολλά βδελυγμίαν προκαλούσης”. Αυτό το αναφέρω για να φανεί σε τι υπερβολές μπορεί να οδηγήσει ένας υπερβολικός ζήλος για μια ιδεώδη τάξιν στις ακολουθίες μας και πως μαζί με ορισμένες υπερβολές και μερικά κακώς κείμενα μπορούν να συμπαρασυρθούν και τα καλώς κείμενα και να προκληθούν ανεπανόρθωτες φθορές στις ιερές μας ακολουθίες, όπως θα συνέβαινε αν εγίνετο αποδεκτή η τολμηρά πρότασις του πρ. Καισαρείας. Η κατάσταση όμως αυτή οδήγησε πολλούς επισκόπους της Ελλαδικής Εκκλησίας να προβούν σε απαγόρευση όλων αυτών των εθίμων» [2].

[1] Ιω. Φουντούλη, «Απαντήσεις εις λειτουργικάς απορίας», Αθήνα, τ. Α’, ερώτ. 73, σ•. 145-146.
[2] Βλέπε: α) Εγκύκλιο του Σεβ. Μητρ. Κίτρους και Κατερίνης κ. Αγαθονίκου στην εφημερίδα Ημερησία- Τοπική της Πιερίας 29-8-2006, σ. 6, όπου «…Απαγορεύεται αυστηρώς η ρίψη ρυζιού, κουφέτων και λουλουδιών κατά την ώρα του χορού του Ησαΐα…», β) Ενημερωτικό φυλλάδιο του Σεβ. Μητρ. Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου επιγραφόμενο Το μυστήριο του γάμου – Πρακτικές οδηγίες όπου «…Κατά τον χορό του Ησαΐα θ πρέπει με κάθε τρόπο να αποφεύγεται η ρίψη ρυζιού, ροδοπετάλων, κουφέτων κ.λπ. διότι η συνήθεια αυτή, χωρίς να προσφέρει τίποτα στη ζωή των νεόνυμφων, καταστρέφει την ιερότητα του μυστηρίου και δημιουργεί ανυπέρβλητα πρακτικά προβλήματα…», γ) Η ρίψη ρυζιού εντός του ναού απαγορεύεται σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Κατά την ώρα του κοινού ποτηρίου πίνει και ο παράνυμφος (κουμπάρος); Εάν ναι, τί απηχεί αυτή η παράδοση;

Κατά την ώρα που τελείται το μυστήριο του γάμου και κατά το χρόνο πριν από το χορό του Ησαΐα, που κάνουν οι νεόνυμφοι γύρω από το τραπέζι, στον οποίο χορό συμμετέχουν πρωτίστως ο ιερέας, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο σέρνει συμβολικά το χορό βαστώντας στα χέρια του από τη μία στο δεξί το Ευαγγέλιο και από την άλλη με το αριστερό το χέρι του γαμπρού, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι την ζωή τους οι νεόνυμφοι πρέπει να την διασκεδάζουν με το Ευαγγέλιο και την ζωοποιό διδασκαλία του και πάντοτε με σύμβολο και καθοδηγητή τον πνευματικό πατέρα, που εκείνη την στιγμή συμβολίζει την ίδια παρουσία του Θεού στο συγκεκριμένο μυστήριο του γάμου των νεόνυμφων, προσφέρει ο ιερέας στον γαμπρό και στη νύφη το κοινό ποτήριο ζωής, που είναι ποτήριο οίνου. Μια πολύ συμβολική κίνηση, που σημαίνει ότι γαμπρός και νύφη αποφασίζουν στη ζωή τους να γεύονται από κοινού τις χαρές και τις λύπες. Το κοινό ποτήριο συμβολίζει τον νέο τρόπο ζωής, που δεν έχει να κάνει με ατομισμούς και εγωισμούς, αλλά με κοινή πορεία ζωής, που καταργεί το εγώ και ατομικό. Σε μερικά μέρη, αν και αυτό δεν το συναντάμε στη χειρόγραφη παράδοση, παλαιότερη και νεώτερη, επικρατεί τοπικό έθιμο κατά την ώρα του κοινού ποτηριού να δίδει ο ιερέας εκτός του γαμπρού και της νύφης και στον παράνυμφο. Η πράξη αυτή απηχεί την παλαιά παράδοση, όταν ο γάμος ήταν συνδεδεμένος με τη Θεία Λειτουργία και εκτός της Θείας μεταλήψεως των νεονύμφων συμμετείχαν σ’ αυτήν και οι παριστάμενοι, παράνυμφος, γονείς, συγγενείς και φίλοι. Εν προκειμένω η μετάδοση και στον παράνυμφο από το κοινό ποτήριο ζωής, σημαίνει τη μετοχή του παρανύμφου στη χαρά των νεονύμφων, κατά την οποία μετέχει ενεργά και ο ίδιος πρωτίστως ως πνευματικός σύμβουλος και ἐν Χριστῷ αδελφός. Το να πίνει και ο παράνυμφος από το κοινό αυτό ποτήριο, σημαίνει ακόμη ότι η θεσμική παρουσία του κατά το μυστήριο του γάμου κατοχυρώνεται από την Εκκλησία για πολλούς πνευματικούς λόγους, που αν δεν υπήρχαν, τέτοιον θεσμόν, όσο κι αν η λαϊκή παράδοση το απαιτούσε, η Ορθόδοξη Εκκλησία θα τον εκτόπιζε. Η παρουσία αυτή καθεαυτή του παρανύμφου, σημαίνει πολλά και οι προσδοκίες της ποιμαίνουσας Εκκλησίας στο πρόσωπο του παρανύμφου είναι μεγάλες και θα λέγαμε είναι «μοχλός» για την εις Χριστόν πορεία και θέωση των νεονύμφων. Άρα η από του κοινού ποτηρίου συμμετοχή του παρανύμφου κατά το μυστήριο του γάμου, δεν είναι λανθασμένη και ούτε απορριπτέα και πρέπει εκεί που τοπικά τηρείται να συνεχίζει να γίνεται. Είναι και η πράξη αυτή της Εκκλησίας μια καλή ευκαιρία, για να προβληματίζει τους μελλόνυμφους και να σκέπτονται με μεγάλη περισυλλογή και σωστή απόφαση επιλογής για το πρόσωπο του παρανύμφου τους.

Τι συμβολίζει ο χορός του Ησαΐα; Γιατί λαμβάνει χώρα τρεις φορές γύρω από το τραπέζι στο κέντρο του ναού;

Ως γνωστόν το τραπέζι που βρίσκεται στο κέντρο του ναού συμβολίζει την Αγία Τράπεζα. Για τον λόγο αυτό στο τραπέζι επάνω βρίσκεται και το ευαγγέλιο και πάνω σ’ αυτό τοποθετεί ο ιερέας τα δακτυλίδια των νεονύμφων, καθώς και τα στέφανα. Ο κύκλος γύρω από το τραπέζι συμβολίζει την αιωνιότητα [1] και την πρόσκληση των μελλονύμφων να εισέλθουν δια του μυστηρίου του γάμου τους στην ουράνια βασιλεία του Θεού, δηλ. στον Παράδεισο.

Κατά την τέλεση της ιερολογίας του γάμου, μετά την ευλογία και την προσφορά του κοινού ποτηρίου γίνεται ο χορός του Ησαΐα. Παρόμοιος χορός απαντάται στη λειτουργική μας Παράδοση και κατά τις χειροτονίες και των τριών βαθμών της ιεροσύνης, δηλ. του διακόνου, πρεσβυτέρου και επισκόπου. Κατά την ακολουθία του γάμου και κατά τον χορό του Ησαΐα, προηγείται ο ιερέας βαστώντας στα χέρια του το Ευαγγέλιο και δηλώνοντας διά του συμβόλου αυτού την πορεία που καλούνται να διανύσουν οι νεόνυμφοι, που είναι πορεία με γνώμονα και φαροδείκτη τον Χριστό μας.

Ο κυκλικός χορός αποτελεί έκφραση χαράς και ευφροσύνης των νεονύμφων και όλης της χριστιανικής κοινότητας. Για τον λόγο αυτό σ’ αυτή τη χαρά απαραιτήτως, συμμετέχει ενεργά και μάλιστα σε πρώτη θέση ο ιερέας, για να δείξει τον τρόπο της πραγματικής πανηγυρικής ατμόσφαιρας του μυστηρίου του γάμου μέσα στην Εκκλησία. Κατά τον π. Κων/νο Καλλίνικο ο χορός αποτελεί «ζωηράν έκφρασιν πνευματικής αγαλλιάσεως επί τη άνωθεν εκχυθείση θ. δωρεά» [2].

Ένας άλλος συμβολισμός των τριών κύκλων στο γάμο γύρω από το τραπέζι είναι η πορεία προς την αιωνιότητα και προς την ατελεύτητη χαρά της βασιλείας του Θεού. Ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης αναφέρει σχετικά: «Και ευθύς λαμβάνων (ο ιερεύς) αυτούς (τους νεονύμφους) εκ των χειρών, ως προς το θυσιαστήριον άγει και χορείαν ποιούμενος, άδει μετά των ψαλλόντων εν Χριστώ ευφραινόμενος το «Άγιοι Μάρτυρες», ως επί χειροτονία και το «Δόξα σοι» φησί «Χριστέ ο Θεός, αποστόλων καύχημα». Κοινωνοί γαρ Χριστού και των αγίων αυτού οι ευσεβώς και σωφρόνως ζήσαντες και ότι ου σαρκί μόνον, αλλά ψυχή μάλλον χρη συνάπτεσθαι δια τε της ορθής ημών πίστεως και των της ευσεβείιας θεοφιλών έργων, ίνα και αληθής η συζυγία και γάμος αμίαντος και κοινωνοί ώσι Χριστού και των αγίων αυτού» (Διάλογος, κεφ. 282) [3].

Για το χορό του Ησαΐα στο γάμο αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά ο π. Κων/νος Καλλίνικος: «Η στιγμή αυτή είναι επισημότατη. Διότι ου μόνον διαλαλεί με τον παραστατικώτερον τρόπον την πνευματικήν και ουράνιον επιθυμίαν επί τη τελούμενη μυστική συμμίξει των ψυχών και τον σκοπόν του χριστιανικού γάμου, ερχομένου εκάστοτε όπως δια της μορφώσεως νέων αδελφών του Χριστού, συνεχίση επί γης το απολυτρωτικόν μυστήριον του Εμμανουήλ, ου μόνον διδάσκει ότι υπάρχει και εν αυτώ έτι τω γάμω, χριστιανικώς λαμβανομένω, παρθενία και εγκράτεια, καίτοι υπό άλλην έννοιαν, η δε χριστιανική παστός έχει διαγεγραμμένον σκοπόν, αλλά και επιθέτει την νομικήν σφραγίδα επί του συνοικεσίου αμετάθετον και απαράγραπτον. Αληθώς• εάν πάντα τα προηγηθέντα λάβωσι χώραν, χωρίς ακόμη να κυκλωθή τό δισκέλιον (=τραπέζι) τρίς, το νομικώς έγκυρον του γάμου δύναται να προσβληθή. Αλλ’ αφ’ ης εψάλη το «Ησαΐα», η ένωσις κατησφαλίσθη απόρθητος» [4] .

[1] Κανάκης, σ. 10.
[2] π. Κ. Καλλινίκου, Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1969, Κεφ. 700, σ. 515-516.
[3] Γιά περισσότερα βλέπε Ίω.Φουντούλη, τ. Ε’, έρώτ. 577, σ• 302-305 καί έρώτ. 581, σ. 319-321.
[4] Κ. Καλλινίκου, Ο Χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1969, Κεφ. 700, σ. 515.

Υπάρχει σύνδεση του μυστηρίου του γάμου με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας;

Στην πρώτη Εκκλησία όλα τα μυστήρια, ακόμη και οι ακολουθίες, ήταν συνδεδεμένα με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Το κέντρο θα λέγαμε της ζωής όλων των χριστιανών ήταν η θεία Λειτουργία και η μετά ευλαβείας και φόβου Θεού μετάληψη των αχράντων μυστηρίων. Έτσι συνέβαινε και με το μυστήριο του γάμου. Ο γάμος τελούνταν κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Η πράξη αυτή συν τω χρόνω για κάποιες αιτίες ατόνησε, με αποτέλεσμα ο γάμος και γενικά όλα τα μυστήρια, εκτός του μυστηρίου της ιεροσύνης, να αποσυνδεθούν από τη Θεία Ευχαριστία και να αποτελέσουν ξεχωριστά μυστήρια, τα οποία πλέον τελούνται σε χρόνο που επιθυμεί ο κόσμος. Η όλη δομή όμως του μυστηρίου του γάμου, αν και αυτή η αποσύνδεση έγινε κατά τον 10° με 12° αι. μ.Χ., φανερώνει ότι κάποτε ο γάμος ήταν συνδεδεμένος με την Θεία Λειτουργία. Αυτό το αντιλαμβανόμεθα, εάν με προσοχή διαβάσουμε τη λειτουργική φυλλάδα της Θείας Λειτουργίας και εκείνης του γάμου. Θα δούμε ότι ο γάμος έχει διατηρήσει μέχρι σήμερα πολλά απομεινάρια εκείνης της παλαιάς συνδέσεως. Τελευταία ο αείμνηστος καθηγητής της Λειτουργικής κ. Ιωάννης Φουντούλης έκανε μια αναστήλωση της Θείας Λειτουργίας μετά γάμου, την οποία και παρακάτω παραθέτουμε. Πολλοί νέοι και πνευματικά ψαγμένοι ζητούν σήμερα από τους πνευματικούς τους πατέρες να τελέσουν το γάμο τους μέσα στη Θεία Λειτουργία. Έχει μεγάλη σημασία κάποτε το μυστήριο του γάμου να επανασυνδεθεί με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Αυτό όμως για να γίνει θέλει χριστιανούς που να ζουν και να βιώνουν καθημερινά την ορθόδοξη λατρεία μας. Αυτό σημαίνει με άλλα λόγια, ότι οι χριστιανοί μας, όποιοι κι αν είναι, δεν θα είναι επισκέπτες των ορθοδόξων ναών μας μόνο Λαμπρή και Χριστούγεννα ή προσκεκλημένοι σε γάμους και βαπτίσια, αλλά θα είναι ενεργά μέλη της Εκκλησίας και θα εκκλησιάζονται τακτικά και ανελλιπώς, τουλάχιστον κάθε Κυριακή και κάθε μεγάλη εορτή. Τότε μόνον μπορούν να συντελεσθούν κάποιες αλλαγές στην ήδη υπάρχουσα και διαμορφωθείσα τάξη της Εκκλησίας μας. Ειδ’ άλλως αλλαγές με μόνο κριτήριο την πρωτοτυπία και τον εντυπωσιασμό, δεν μπορούν να γίνουν. Πρώτα στην Εκκλησία απαιτείται το βίωμα κι έπειτα οι όποιες αλλαγές. Και φυσικά οι αλλαγές δεν μπορούν με τίποτα να γίνουν από εισηγητές που ούτε γνωρίζουν που βρίσκεται ο ναός, ποιος είναι μέσα στο ναό, ποιος είναι ο κληρικός, ποια είναι τα μυστήρια, και ποια είναι ακόμη η μυστηριακή συμμετοχή εκείνων, που θέλουν να αλλάξουν τα της Εκκλησίας.

Μπορούν να συμμετάσχουν σε γάμο συγγενούς/φιλικού προσώπου όσοι παντρεύτηκαν την ίδια χρονιά;

Και βέβαια μπορούν. Το παραπάνω ερώτημα αφορά προλήψεις και δεισιδαιμονίες άγνωστες στην ευαγγελική αλήθεια. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευλογία για κάθε πιστό από το να παρευρίσκεται και να συμμετάσχει σε όλες τις ακολουθίες και τα μυστήρια τις Εκκλησίας, είτε πρόκειται για γάμους, βαπτίσεις είτε για κηδείες, μνημόσυνα κ.ά.

Τι είναι οι μικτοί γάμοι; Ποιές είναι οι προϋποθέσεις τελέσεώς τους;

Είναι κατ’ οικονομίαν γάμοι μεταξύ ορθοδόξων και ετεροδόξων. Κατ’ ακρίβεια δογματική οι γάμοι αυτοί δεν πρέπει να γίνονται. Εφόσον ο ετερόδοξος δεν είναι μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πως μπορεί να δεχθεί ορθόδοξο μυστήριο; Ή πρέπει να γίνει και αυτός ορθόδοξος, ή αυτό που γίνεται δεν έχει ουσιαστικά κανένα κύρος και καμιά αξία. Η Εκκλησία όμως οικονομεί τα πράγματα επιτρέπουσα το ανεπίτρεπτο, για να προλάβει μεγαλύτερα κακά, έναν πολιτικό γάμο ή μια παράνομη συμβίωση ή και αποσκίρτηση του ορθόδοξου μέλους και προσχώρηση του σε ετερόδοξες εκκλησιαστικές κοινότητες.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία προκειμένου να ευλογήσει έναν τέτοιο γάμο, θέτει σαν προϋπόθεση την τέλεση του σε ορθόδοξο ναό και κατά το ορθόδοξο τυπικό, με γραπτή υπόσχεση του άλλου μέρους ότι τα τέκνα που ενδεχομένως προκύψουν από το γάμο θα βαπτισθούν και θα ανατραφούν ορθόδοξα.

Τι αντιπροσωπεύει ο πολιτικός γάμος;

Από δογματική άποψη τίποτα. Είναι σκέτο κατασκεύασμα ανθρώπων, χωρίς καμιά εσωτερική θρησκευτική πνοή. Είναι συμβόλαιο κοινωνικό, που νομοθετεί η πολιτεία δια να προστατεύσει και να κατοχυρώσει νομικά την οικογένεια, τη συμβίωση ανδρός και γυναικός. Ο γάμος αυτός όπως εύκολα συνάπτεται, το ίδιο εύκολα και διαλύεται με την κοινή συναίνεση των συζύγων, με όλες φυσικά τις συνέπειες που καθορίζει ο νόμος.

Ο ορθόδοξος πιστός ποτέ δε θα στέρξει έναν τέτοιο γάμο. Το θεωρεί εύσχημη πορνεία. Γι’ αυτόν είναι σημείο εκπτώσεως από τη μυστηριακή χάρη, τη χριστιανική πίστη και γενικότερα την Εκκλησία. Δεν παραβλέπουμε φυσικά τις πολλές και αδήριτες καμιά φορά περιστάσεις στις όποιες μπορεί να βρεθεί ένας ορθόδοξος χριστιανός, ζώντας σε χώρες που η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει αισθητή την παρουσία της, και το γενικότερο κλίμα δεν είναι καθόλου θρησκευτικό. Αν κάνει γάμο πολιτικό, θα τον κάνει από σκοπιμότητα και θα βρίσκεται στο έλεος του Θεού. Εκτός κι αν κάνει παράλληλα και θρησκευτικό.

Ποια είναι η θέση της Εκκλησίας για τον πολιτικό γάμο;

Η θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μπροστά στην ύπαρξη πολιτικού γάμου, είναι ότι δεν τον αναγνωρίζει με βάση τη θρησκευτική της διδασκαλία. Εκ των πραγμάτων αναγνωρίζει όμως θεσμικά την πολιτειακή απόφαση και μάλιστα, όταν υπάρξει διαζύγιο πολιτικού γάμου, αναγκάζεται από το Νόμο η Εκκλησία να εκμετρά αυτόν ως ήδη τελεσθέντα. Ωστόσο όμως στην ουσία ο πολιτικός γάμος δεν είναι μυστήριο, δεν έχει ιερολογία και δεν είναι της ιεράς Παραδόσεώς μας. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός. Τα ζεύγη εκείνα που τέλεσαν μόνο πολιτικό γάμο, βρίσκονται ως αποκομμένα μέλη της Εκκλησίας και τελούν εφ’ όσον μετανιώσουν και σκέπτονται να επανορθώσουν το σφάλμα τους, υπό κανόνος.

Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος σε σύγκλισή της από 19-21 Ιανουαρίου 1982 με απόφαση της τοποθετήθηκε με τις κάτωθι θέσεις επί του πολιτικού γάμου:

«Σύμφωνα με την δογματική διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο γάμος είναι μυστήριον και για την κανονική και νόμιμη σύστασή του απαραίτητο στοιχείο είναι η Ιερολογία του. Άλλου είδους γάμο δεν αναγνωρίζει για τους πιστούς της. Γι’ αυτό το λόγο, κατά την πίστη της Εκκλησίας, ο πολιτικός γάμος αποτελεί πορνεία και μοιχεία και παραβίαση της δογματικής διδασκαλίας περί Μυστηρίων. Είναι λοιπόν φανερόν, ότι ο πολιτικός γάμος δεν μπορεί να θεωρηθεί από την Εκκλησία ως ισόκυρος και ισοδύναμος προς τον θρησκευτικόν γάμο των ορθοδόξων.

Εξ αιτίας όμως των ολίγων εκείνων, που θεωρητικά υποστηρίζουν ότι είναι άπιστοι και άθεοι, ανέχεται η Εκκλησία την θέσπιση πολιτικού γάμου, για να μην εμπαίζεται το μέγα μυστήριο του γάμου από ανθρώπους που δεν πιστεύουν στην ιερότητά του και για να εξυπηρετηθούν οι αλλόθρησκοι και οι ετερόδοξοι.

Όσοι Ορθόδοξοι τελούν πολιτικό γάμο, «θέτουν εαυτούς μόνοι των εκτός της Εκκλησίας, εφ’ όσον ευσυνειδήτως και δημόσια απαρνούνται θεμελιώδη της πίστεως επιταγήν. Επομένως, μετά πολλής λύπης, οι τελικώς και αμετανοήτως εμμένοντες εις την απιστίαν αυτήν, αποκόπτονται της Εκκλησίας εξ’ ιδίας αυτών υπαιτιότητος και στερούνται των ευλογιών και των ευχών της».

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος με την υπ’ αριθμ. 2320/19-5-1982 Εγκύκλιόν της «προς τους Σεβ. Μητροπολίτας της Εκκλησίας της Ελλάδος» για τις προϋποθέσεις τελέσεως θρησκευτικού γάμου, βάσει του Ν.1250/1982 δεν παραλείπει να «επισημειώσει» ότι «τέκνα της Εκκλησίας λογίζονται όσα σέβονται και ευλαβούνται τα Ιερά Αυτής Μυστήρια». Η διατύπωση δεν επιτρέπει αμφιβολία: Όσοι τελούν πολιτικό γάμο δείχνουν έμπρακτα και δημόσια ότι δεν σέβονται και δεν ευλαβούνται ένα από τα επτά ιερά Μυστήρια• άρα δεν λογίζονται τέκνα της Εκκλησίας. Δηλαδή, αποκόπτονται μόνοι τους από το ιερό Σώμα Της. Γιατί, όπως εύστοχα παρατηρήθηκε, η Ιερά Σύνοδος δεν μπορεί να κάνει «χάρη» να αναγνωρίζει ως πιστούς χριστιανούς, όσους δεν είναι.

Πάντως πρέπει να σημειώσουμε ακόμη ότι κανονικά και σύμφωνα με τις εντολές των Ιερών Κανόνων της Αγίας μας Εκκλησίας, όσοι τελούν πολιτικό γάμο είναι σαν να συζούν μέσα στην προγαμιαία σχέση, που για την Ορθόδοξο Εκκλησία μας παραμένει αμάρτημα, το οποίον εν μετανοία καλούνται όσοι το διαπράττουν να εξομολογούνται. Επίσης οι τελέσαντες μόνον πολιτικό γάμο, δεν μπορούν να γίνουν ανάδοχοι σε μυστήριο βαπτίσεως ή κουμπάροι σε γάμο. Και το πιο βαρύ είναι, ότι δεν θάπτονται με θρησκευτική κηδεία, εφόσον δεν μετανόησαν για την πράξη τους αυτή. Φυσικά οι κανόνες αυτοί, όσο αυστηροί κι αν φαίνονται είναι για να διαφυλάξουν την ελευθερία μας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η Εκκλησία μας είναι Εκκλησία αγάπης και οικονομεί τα παιδιά Της, τότε μόνον, όταν αυτά την σέβονται και την υπακούν και όχι όταν θέλουν οι ίδιοι να φτιάξουν ή να αναδημιουργήσουν την Εκκλησία. Από τους πρώτους κιόλας χρόνους ζωής της η Εκκλησία είχε τέτοιες τάσεις αποσχιστικές. Πώς έπρεπε, λοιπόν, να διαφυλάξει την Θεοπαράδοτη κληρονομιά Της; Την διαφύλαξε με νύχια και με δόντια, χωρίς ποτέ να ενδίδει στις φοβέρες και στις απειλές απ’ όποιους κι αν αυτές εκστομίζονταν και έθετε πάντοτε τους Ιερούς όρους και τους Ιερούς κανόνες της, με την επιφοίτηση και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος.

“Πιστεύω στην Ορθόδοξη Εκκλησία”, σημαίνει ότι την αποδέχομαι όπως μας την παρέδωσε ο Κύριός μας, οι Άγιοι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες μας. Τίποτα δεν μπορώ να διαλέξω ή να επιλέξω αποσπασματικά. Ή όλα τα αποδέχομαι, ή όχι. Μέση κατάσταση δεν μπορεί να υπάρξει. Έτσι συμβαίνει και με τον πολιτικό γάμο, που είναι ένα τέχνασμα του διαβόλου, για να κρατάει δέσμια τα παιδιά του Θεού, τα βαπτισμένα και μυρωμένα στην αναγεννητική κολυμβήθρα της Εκκλησίας, στην πορνεία και στην μοιχεία. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και γονείς, που μπροστά στο συμφέρον δεν υπολογίζουν Θεό και Εκκλησία. Σήμερα το συμφέρον έγινε Θεός, και επειδή έτσι συμβαίνει, γι’ αυτόν τον λόγο δεν υπάρχει ευλογία και αγάπη μέσα στα ζευγάρια και περνάει μεγάλη κρίση ο θεσμός της οικογένειας. Πώς όμως να μην περνάει, αφού αφήσαμε και αφήνουμε το Θεό και την Εκκλησία Του έξω από τα σπιτικά μας;

Θα πρέπει οι χριστιανοί να παρευρίσκονται σε πολιτικούς γάμους;

Κατά τα τελευταία έτη, απ’ όταν θεσπίσθηκε ο πολιτικός γάμος στην Ελλάδα, άρχισαν κάποιοι άνθρωποι που ζούσαν ή ζουν μακριά από τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας να τον ασπάζονται και να τον τελούν. Όμως επειδή πολλές φορές προσκαλούσαν ή προσκαλούν συγγενείς και φίλους τους να παρευρίσκονται κατά την τέλεση του πολιτικού τους γάμου, η Ορθόδοξη Εκκλησία προκειμένου να διαφυλάξει τα πνευματικά της τέκνα από τέτοιου είδους γάμους πού θεωρούνται για τα παιδιά της παρωδίες, έπρεπε να λάβει μια θέση.

Η θέση λοιπόν της Εκκλησίας μας είναι ότι εφόσον δύο νέοι άνθρωποι αποφασίζουν να ξεκινήσουν τη συζυγική τους ζωή μακριά και χωρίς την ευλογία του Θεού, δηλαδή χωρίς τη μυστηριακή τέλεση του γάμου αμέσως οι ίδιοι αποκόπτονται από τον ενιαίο κορμό της Εκκλησίας, των χαρίτων και των δωρεών του Θεού. Ως εκ τούτου οι συγγενείς και φίλοι που έχουν άμεση σχέση με τα ιερά μυστήρια της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, που τιμούν τη βιοτή τους με την ευλογία του Θεού διά του Ιερού μυστηρίου του γάμου δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με ό,τι ο διάβολος επινοεί για να ξεκόβει τους χριστιανούς από τις ιερές παραδόσεις και τις εντολές του Θεού μας. Οπότε, η θέση της Εκκλησίας είναι ότι τα μέλη της δεν πρέπει να συμμετέχουν σε πράξεις της πολιτείας που αντίκεινται στους θεσμούς και τις Παραδόσεις που χάραξε η Εκκλησία.

Οι συμμετέχοντες στον πολιτικό γάμο παρευρισκόμενοι χριστιανοί είναι σαν να επικροτούν την πράξη εκείνων των νέων που αποδέχονται να ζουν μακριά από τον Θεό και την αγία Του Εκκλησία, είναι σαν να συμμετέχουν σε ειδωλολατρικές πράξεις που στη θέση των ορθοδόξων κληρικών μετέχουν λαϊκά μέλη, εν προκειμένω πολιτικοί υπάλληλοι του Δήμου. Για τον λόγο αυτό η απάντηση στο ερώτημα αυτό εάν πρέπει να συμμετέχουν γονείς, συγγενείς και φίλοι σε πολιτικό γάμο είναι αυτονόητη, δηλ. όχι. Εάν όμως κάποιοι που ζουν μακριά από την Εκκλησία και δεν έχουν καμιά απολύτως επαφή με τη μυστηριακή ζωή της, τότε γι’ αυτούς η Εκκλησία δεν επιβάλλει κανέναν κανόνα. Η Εκκλησία, εφόσον σημαίνεται εν τοις μυστηρίοις, σύμφωνα με τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα, αυτό σημαίνει ότι παιδιά της Εκκλησίας θεωρούνται εκείνα μόνον που ακολουθούν, σέβονται, τιμούν και ασπάζονται ανεξαιρέτως όλα τα ιερά μυστήριά Της. Πολλές φορές όμως παιδιά ευλαβών χριστιανών που ζουν μακριά από το Θεό και την Εκκλησία τελούν πολιτικό γάμο, αυτό αυτομάτως δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα σε όλη την οικογένεια. Τότε μπροστά σ’ αυτό το πρόβλημα θα πρέπει να τεθεί το ερώτημα για εκείνους που είναι ενεργά μέλη της Εκκλησίας, θα πάμε με το Χριστό και την Εκκλησία Του, ή θα πάμε και με τον διάβολο που εφηύρε αυτό τον πολιτικό γάμο; Και αν μεν παραμείνουν γονείς, αδέλφια και άμεσοι συγγενείς και φίλοι πιστοί στην αληθινή τους πίστη και δεν παρευρεθούν στον πολιτικό γάμο, τότε να είναι σίγουροι ότι ο Θεός χαίρεται και ευλογεί, ενώ στην αντίθετη περίπτωση ο Θεός λυπάται για τη σύνταξη χριστιανών στα θελήματα του αρχεκάκου διαβόλου. Ακόμη πολλοί εκ των χριστιανών τοποθετούνται εκ των προτέρων ότι δεν θα παρευρεθούν στον πολιτικό γάμο, αλλά θα συμμετέχουν στο τραπέζι που θα ακολουθήσει. Η σωστή θέση της Εκκλησίας, όσο αυστηρή κι αν εκ προοιμίου φαίνεται, είναι αρνητική στη συμμετοχή και του τραπεζιού σε εκείνους που τελούν πολιτικό γάμο. Γιατί μπορεί μεν κάποιος να μη μετείχε στον πολιτικό γάμο, αλλά συμμετέχοντας στο γαμήλιο τραπέζι του πολιτικού γάμου δεν θα πρέπει να ευχηθεί να ζήσετε στους τελέσαντες αυτόν; Και μόνο τέτοια ευχολόγια σημαίνει αποδοχή του πολιτικού γάμου. Κάποιοι μάλιστα εκ των πνευματικών δεν ευλογούν ούτε και την προσφορά δώρου σε τελέσαντες πολιτικόν γάμον. Αυτά ας έχουμε υπ’ όψιν όλοι οι χριστιανοί και να μην πράττουμε κατά το δοκούν μας, αλλά ό,τι η αγία μας Εκκλησία ευλογεί και αγιάζει.

Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες άλλες φιλελεύθερες φωνές που λένε πολλά και διάφορα άλλα απ’ όσα προηγουμένως αναφέραμε. Αυτές οι φωνές δεν έχουν ερείσματα στην ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας, αλλά προέρχονται ως φωνές εκ του πονηρού. Έτσι διατυπώνονται απόψεις ότι προκειμένου να μην δημιουργηθεί πρόβλημα στην ευρύτερη οικογένεια και προς αποφυγήν παρεξηγήσεων να παρευρίσκονται συγγενείς και φίλοι σε πολιτικούς γάμους. Αυτή όμως η τοποθέτηση δείχνει την πνευματική ρηχότητα με την οποία προσεγγίζεται το όλον θέμα, πράξη πού αποδεικνύει ότι οι σκεπτόμενοι έτσι, πόρρω απέχουν από την ορθόδοξη πνευματικότητα. Άλλοι πάλι συμβουλεύουν επιπόλαια να παρευρίσκονται γονείς και αδέλφια έξω στο προαύλιο της Δημαρχίας και να συμμετέχουν μετά στο γαμήλιο δείπνο και άλλοι, δυστυχώς και εκ των ιερέων, χωρίς καν να συλλαμβάνουν το μέγεθος και τη σημασία των συμβουλών τους ως πνευματικών ταγών της Εκκλησίας διάκεινται ευμενώς προς τον πολιτικό γάμο, αυτοαναιρώντας ταυτόχρονα την ιερατική ιδιότητα τους. Δυστυχώς κατά τα έσχατα χρόνια πολλά παράξενα θα δούμε να συμβαίνουν και εκ των ιερέων!…

Τι είναι τα φιλότιμα που προσφέρονται στον Ιερό Ναό; Υπάρχουν «ταρίφες» στα Ιερά Μυστήρια;

Τα φιλότιμα είναι οι προσφορές των πιστών προς το ναό, τους ιερείς, τους ιεροψάλτες και τους νεωκόρους. Αποτελεί μια ευλογημένη συνήθεια του ευσεβούς ορθόδοξου λαού κι έχει πρωτίστως να κάνει με τον παράγοντα της φιλανθρωπίας-ελεημοσύνης. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δε στέρησε από τον ορθόδοξο λαό αυτή τη συνήθεια. Και τούτο όχι από συμφέρον, όπως άκριτα πολλοί κατά καιρούς κατηγορούν την Εκκλησία, αλλά διότι με τη διατήρησή της πέτυχε και πετυχαίνει να κάνει τους πιστούς της συνεργούς στην αλληλοβοήθεια. Άλλωστε τα φιλότιμα ή, όπως αλλιώς ονομάζονται τυχερά, είναι μια εθελοντική προσφορά που προέρχεται από το περίσσευμα της αγάπης και της όποιας δυνατότητας των πιστών της Εκκλησίας. Έτσι η Εκκλησία ως παράδοση και ο ναός ως μικρόκοσμος του συνόλου αυτής άφησε για τις ιεροπραξίες ελευθερία στους πιστούς της, να προσφέρουν ό,τι οι ίδιοι επιθυμούν και θέλουν για κάτι που παρέχει ο ναός στους ίδιους, όπως π.χ. για το μυστήριο τού γάμου, της βαπτίσεως, των ακολουθιών της κηδείας και των μνημοσυνών.

Φυσικά, θα πρέπει να τονιστεί ότι ο ορθόδοξος ναός και μάλιστα της Ελλάδος στηρίζεται όσον αφορά τις ανάγκες του (κτίσιμο, συντήρηση, εξωραϊσμός κ.λπ.) μόνο στην κηροπώληση, τις δωρεές των πιστών του και στα φιλότιμα των Ιεροπραξιών. Ως εκ τούτου και για το γάμο είθισται οι πιστοί, συγγενείς και παράνυμφοι, να αφήνουν στο ναό το φιλότιμό τους, όποιο κι αν είναι αυτό. Η Ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τιμολόγησε τις πνευματικές της υπηρεσίες. Όποιες δε φορές το έπραξε, ευτυχώς σε περιορισμένη κλίμακα, το μόνο πού απεκόμισε ήταν ο σκανδαλισμός των πιστών της. Η ελευθερία και στο θέμα των φιλοτίμων είναι κανόνας επιβεβλημένος και παγιωμένος από την Ορθόδοξη Παράδοση, η οποία έχει αποδείξει και αποδεικνύει περίτρανα ότι ο ορθόδοξος λαός αγαπάει την Εκκλησία και συντηρεί τα ιδρύματα της και το ναό του, ακόμη κι από το υστέρημα του. Ωστόσο, εκ μέρους των πιστών που τελούν τον γάμο δε λείπουν και καθορισμένες απαιτήσεις. «Αξιώνουν στολισμούς, άπλωμα χαλιών, χορωδία, Δεσπότη κι όλους τους παπάδες, άναμμα των πολυελαίων κι ό,τι άλλο νομίζουν πώς ικανοποιεί τις φιλοδοξίες ή την ματαιοδοξία τους, για μια πρώτης τάξεως επίδειξη κι εντυπωσιασμό των καλεσμένων. Από άλλους δεν κρίνεται κατάλληλος ο ενοριακός ναός και πηγαίνουν σε μεγαλύτερο ή σε «αριστοκρατικώτερη» περιοχή. Όταν όμως τελειώσει η τελετή του γάμου κι έρθει η ώρα να πληρώσουν, ώστε κάτι να πάρει ο ναός, οι ψάλτες, η χορωδία, οι νεωκόροι, η καθαρίστρια, το ιερατείο πού εργάσθηκαν Σάββατο ή Κυριακή απόγευμα ή αργά το βράδυ, γιατί έτσι είναι η επιθυμία των νεονύμφων, τότε αρχίζουν οι δυσαρέσκειες, τα παράπονα και τα πικρόχολα σχόλια. Χωρίς να αρνείται κάνεις ότι υπάρχουν και δυσάρεστα περιστατικά προσώπων, πού ζητούν υψηλά ποσά και όχι με τον ενδεδειγμένο τρόπο, θα πρέπει να ομολογηθεί, πως παρά τις υπερβολικές αξιώσεις των χριστιανών, τα ποσά που καταβάλλονται στους ναούς δεν καλύπτουν παρά εν μέρει τις ανάγκες τους και τον κόπο τόσων ανθρώπων. Πάμπολλες μάλιστα είναι οι περιπτώσεις που το μυστήριο τελείται δωρεάν» [1].

[1] Ευαγγέλου Λέκκου, Γάμος μυστήριο αγάπης, έκδ. Αποστ. Διακονίας, Αθήνα 1986, σ. 25-26.

Ποια θα πρέπει να είναι η πνευματική και ψυχική προετοιμασία των μελλονύμφων;

Σήμερα ο γάμος διέρχεται -συνηθίζεται να ακούγεται από πολλούς- μεγάλη κρίση. Κι αυτό είναι μια αλήθεια, που ωστόσο δεν λύνει αφ’ εαυτού της και το πρόβλημα. Το να εντοπίζουμε προβλήματα και να μην τα επιλύουμε, δείχνει κάτι το τραγικό στην κοινωνία και την ζωή μας. Η ανευθυνότητα σήμερα είναι ίδιον γνώρισμα της ευμάρειας και της καλοπέρασης, του εγωισμού και ωχαδελφισμού. Για εκείνους που σκέπτονται σοβαρά τον γάμο, σίγουρα η περίοδος προ του γάμου θα πρέπει πολύ να τους προβληματίσει και όχι μόνο να παραμείνει στο ενθουσιαστικό μέρος του έρωτα. Άλλωστε ο έρωτας είναι διφυής. Έχει ο έρωτας θα λέγαμε δύο κριτήρια. Το πρώτο είναι το εξωτερικό, το επιδερμικό. Αυτό έχει να κάνει μόνο με την εξωτερική προσέγγιση του άνδρα προς την γυναίκα και τανάπαλιν. Σ’ αυτό το κριτήριο το ζευγάρι επικεντρώνει μόνο στα εξωτερικά και σαρκικά ταιριάσματά τους. Το δεύτερο όμως και σημαντικότερο κριτήριο είναι το εσωτερικό ή ψυχικό. Αυτό έχει να κάνει με την ουσία της ενώσεως του άνδρα και της γυναίκας και τανάπαλιν. Η ψυχή, το κέντρο της ζώσας ύπαρξης του ανθρώπου, ενώνεται με το άλλο φύλο όχι μόνο με τον παράγοντα σώμα, αλλά και με το πνεύμα. Για το λόγο αυτό, επειδή σήμερα πολλά νέα παιδιά σκεπτόμενα το γάμο δεν επικεντρώνουν και στα δύο παραπάνω κριτήρια, ο μέλλων γάμος είναι λειψός και μάλλον εκ προοιμίου αποτυχημένος. Όμως, ενώ στο πρώτο κριτήριο, δηλ. το σωματικό ή επιδερμικό δεν χρειάζεται ο άνθρωπος κάποια πιστοποίηση, γιατί βλέπει από μόνος του και αποφασίζει, για το δεύτερο, το εσωτερικό ή ψυχικό, σίγουρα δεν μπορεί από μόνος του να εντοπίσει κάτι που χρειάζεται πολλή πείρα και εμπειρία. Στο κριτήριο αυτό πολλά έχει να συμβουλεύσει η αγία μας Εκκλησία διά των πνευματικών της πατέρων, δηλαδή των εξομολόγων της.

Ο πνευματικός με την φώτιση και την χάρη του Θεού μπορεί πολύ να βοηθήσει ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων που σκέπτονται τον γάμο. Κι αυτή η βοήθεια δεν έχει να κάνει με κάτι ανάλογο που μπορεί να κάνουν οποιοιδήποτε άλλοι, που ασχολούνται με τις ψυχές ή με οικογενειακούς προγραμματισμούς, αλλά η βοήθεια των εξομολόγων έχει να κάνει με τη δύναμη και την χάρη του ζώντος Θεού. Τα μύχια της καρδιάς κάποιου ανθρώπου κάνεις δεν μπορεί να τα προσεγγίσει, παρά μόνον ο Θεός μας που γνωρίζει τα πάντα. Η δυνατότητα της πνευματικής καθοδηγήσεως που εν Αγίω Πνεύματι ασκείται από τους πνευματικούς πατέρες της Εκκλησίας, είναι θείον δώρον και μεγάλη ευλογία σε όποιον το γεύεται. Ο πνευματικός δεν αντικαθιστά την επιστήμη που εξειδικεύεται στην ψυχή του ανθρώπου. Ο πνευματικός καλλιεργεί τις ψυχές των ανθρώπων με σκοπό τη σωτηρία τους και την ένταξη τους στον Παράδεισο. Κι αυτό κάνει την διαφορά ακόμη μεγαλύτερη μεταξύ των εξομολόγων πνευματικών πατέρων και εκείνων που διατείνονται, ότι είναι αναλυτές των ψυχών και ταυτόχρονα θεραπευτές των. Εδώ είναι η μεγαλύτερη διαφορά που υφίσταται μεταξύ των ανωτέρω. Ο πνευματικός-εξομολόγος τους ανθρώπους τους αντιμετωπίζει με την προοπτική της σωτηρίας, δηλ. της εντάξεως των στον αιώνιο Παράδεισο ήδη από αυτή την ζωή, με προοπτική την αιώνια ζωή, ενώ οι άλλοι που ασχολούνται με τις ψυχές, τους ανθρώπους τους οδηγούν μέχρι τον θάνατο, δηλαδή μέχρι το τέλος της παρούσης ζωής. Για τον λόγο αυτό κατά την προετοιμασία του γάμου, καλόν θα είναι μέσα στις πολλές σκέψεις που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος για το γάμο του να σκέπτεται και το μυστήριο της εξομολογήσεως, όχι σαν κάτι μαγικό που θα του φέρει την ευτυχία του γάμου κι αφού γίνει λίγες ήμερες προ του προγραμματισμένου γάμου του, αλλά από πολύ νωρίς, πριν ακόμη βρει το έτερον ήμισυ, να έχει επαφή με τον πνευματικό για την καλύτερη, πρώτα, αυτογνωσία του, κι έπειτα, για την καλύτερη επιλογή του προσώπου που θα αποφασίσει να ζήσει μαζί του για τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του.

Κοντά, λοιπόν, στις πολλές επαφές γνωριμίας που θα συμβούν στο μελλόνυμφο ζευγάρι, σημαντικό σταθμό αποτελεί και το μυστήριο της εξομολογήσεως. Η κατάθεση των αμαρτιών, των σκέψεων και των λογισμών στον πνευματικό πατέρα με τη χάρη του Θεού γίνεται γερό θεμέλιο για τη διαμόρφωση καλών κι ευλογημένων συζύγων. Το μυστήριο της εξομολογήσεως και των δύο, άνδρα και γυναίκας, είναι ακριβώς όπως είπε και κάποιος σοφός γέροντας των τελευταίων χρόνων, ο γέρων Παΐσιος ο Αγιορείτης, όπως δύο ξύλα ανόμοια και ακατέργαστα στα χέρια ενός ξυλουργού, που μετά από πολλή δουλειά και κόπο καταφέρνει να τα ταιριάξει το ένα κοντά στο άλλο. Έτσι γίνεται και κατά το ιερό μυστήριο της μετανοίας-εξομολογήσεως: δύο ανόμοιοι χαρακτήρες ανθρώπων έρχονται στον πνευματικό πατέρα για εξομολόγηση σκεπτόμενοι το γάμο κι ο εξομολόγος σαν άλλος πνευματικός ξυλουργός, αρχίζει να πελεκάει από τον έναν κάτι, από τον άλλον κάτι άλλο και σιγά-σιγά τους ταιριάζει, όχι ο ίδιος αλλά η χάρη του Θεού «η σωτήριος πάσιν ανθρώποις» κατά το γραφικόν.

Τι είναι η ευχή επί λύσει στεφάνων τη ογδόη ήμερα;

Αυτό κατά την λαϊκή παράδοση λέγεται «αντίγαμος» η «αυτίχαρα». Κατά Αθηναϊκό έθιμο λέγεται «οχτώμερα». Αυτά γίνονται την πρώτη Κυριακή μετά το γάμο, όταν οι νιόνυμφοι πηγαίνουν στην Εκκλησία και ο ιερέας τους διαβάζει ευχή [1].

Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, υπάρχει μια ειδική ακολουθία για τους νεόνυμφους για την λύση των στεφάνων του γάμου τους την όγδοη ήμερα από την τέλεση του μυστηρίου. Σύμφωνα με αυτήν την διάταξη την 8η ήμερα από το γάμο προσκαλείται από τους νεόνυμφους ο ιερέας στο σπίτι τους και τους ευλογεί εκ νέου. Κατά την ήμερα του γάμου τους και προς το τέλος της ακολουθίας του μυστηρίου κατά την διάρκεια της ευχής: «Ο Θεός, ο Θεός ημών, ο παραγενόμενος εν Κανά της Γαλιλαίας…» και στο σημείο της ευχής: «ανάλαβε τους στεφάνους αυτών» ο ιερέας αίρει τα στέφανα από τα κεφάλια των νεόνυμφων και αφού τα δέσει ώστε να είναι μεταξύ τους ενωμένα, τα τοποθετεί επί του ηυτρεπισμένου δίσκου της τραπέζης, όπου τελείται το μυστήριον. Τα στέφανα αυτά κατόπιν τα παραλαμβάνουν οι νεόνυμφοι και τα τοποθετούν σε μια ειδική προθήκη, γνωστή με την ονομασία «στεφανοθήκη». Κατά την όγδοη ήμερα ο ιερέας, όταν προσέρχεται στην οικία των νεόνυμφων, τελεί την ειδική αυτή ακολουθία επί της νυμφικής παστάδος (=δηλ. της κρεβατοκάμαρας) και κατ’ αυτήν λύνει τα στέφανα. Παλαιότερα οι νεόνυμφοι σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες χειρογράφων λειτουργικών βιβλίων, παρέμεναν φορώντας τα στέφανα επί 8 ήμερες ή κατ’ άλλες πηγές τρεις ημέρες. Αυτό γινόταν για να ξεχωρίζουν από τους άλλους και να τιμώνται ιδιαιτέρως επειδή έφθασαν μέχρι την ευλογημένη στιγμή του γάμου τους αγνοί και σώφρονες, όπως ορίζει ο Θεός μας. Η ευλογία της λύσεως των στεφάνων, σημαίνει την ευλογία του Θεού διά του ιερέως, ώστε η ζωή των νεόνυμφων να συνεχισθεί και τώρα που λύνονται τα στέφανα αδιάσπαστη, πάντοτε όμως στην προοπτική της ευχαριστίας και της δοξολογίας του Θεού εκ μέρους των. Αυτή την ειδική ακολουθία σήμερα πολλοί λίγοι πιστοί τηρούν και μάλιστα πολλοί εκ των κληρικών την αγνοούν, καίτοι αυτή ως ακολουθία εμπεριέχεται στο Ευχολόγιον της Εκκλησίας [2].

Κατ’ αυτήν την ακολουθία, ο ιερεύς εισερχόμενος εις την νυμφικήν παστάδα βάζει Ευλογητός, Τρισάγιον, Ότι σού εστίν, ψάλλει τα τυχόντα απολυτίκια της ημέρας ή ακόμη και των αγίων τα ονόματα, των οποίων φέρουν οι νεόνυμφοι. Κατόπιν κάνει μια εκτενή• «Ελέησον ημάς ο Θεός…», «Έτι δεόμεθα υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών (δείνα)…», «Έτι δεόμεθα υπέρ των νεονύμφων δούλων του Θεού (ο δείνα) και (η δείνα), υγείας και σωτηρίας υπέρ αυτών», Εκφώνησις• «Ότι ελεήμων και φιλάνθρωπος…», και ακολούθως την ευχή• “Του Κυρίου δεηθώμεν”, Κύριε ελέησον, «Κύριε ο Θεός ημών, ο του ενιαυτού τον στέφανον ευλογήσας…» απόλυσις και ο ιερεύς ευχόμενος και πάλι τους νεόνυμφους απέρχεται.

Ευχή επί λύσει στεφάνων τη ογδόη ήμερα
Του Κυρίου δεηθώμεν, Κύριε ο Θεός ημών, ο του ενιαυτού τον στέφανον ευλογήσας, και τους παρόντας στεφάνους επιτίθεσθαι παραδούς τοις νόμω γάμου συναπτομένοις αλλήλοις, και μισθόν ώσπερ απονέμων αυτοίς τον της σωφροσύνης, ότι αγνοί προς τον υπό σου νομοθετηθέντα γάμον συνήφθησαν Αυτός, και εν τη λύσει των παρόντων στεφάνων, τους συναφθέντας αλλήλοις ευλόγησον και την συνάφειαν αυτών αδιάσπαστον διατήρησον• ίνα ευχαριστώσι δια παντός τω παναγίω ονόματι σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
Ειρήνη πάσι.
Τας κεφάλας υμών τω Κυρίω κλίνατε. Σύμφωνα καταντήσαντες οι δούλοι σου, Κύριε, και την ακολουθίαν εκτελέσαντες του εν Κανά της Γαλιλαίας γάμου, και συστέλλοντες τα κατ’ αυτόν σύμβολα, δόξαν σοι αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιό και τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Και γίνεται Απόλυσις.

[1] Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 6, σ. 537.
[2] Βλ. Μικρόν Εύχολόγιον, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανατύπωσις Η’ Αθήνα 1981, σ. 113.

Τι είναι η ακολουθία επί επανασυστάσει γάμου διαζευχθέντων;

Συμβαίνει κάποιες φορές ένα ανδρόγυνο να χωρίζει κανονικά με διαζύγιο κι έπειτα από πολύ καιρό να ξαναεπιθυμεί να ενωθεί. Τότε φυσικά δεν επαναλαμβάνεται το μυστήριο του γάμου, γιατί πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο γάμος λύεται μόνο για τα ανθρώπινα δεδομένα, ενώ για τον Θεό ο γάμος παραμένει αναλλοίωτος αλλά σε μια μορφή, εξ αιτίας της αδιαλλαξίας και αμετανοησίας των ανθρώπων, ανενεργή.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία για την περίπτωση αυτή τελεί μια ειδική ακολουθία επί επανασυστάσει γάμου διαζευχθέντων. Για το τυπικό μέρος όμως της ακολουθίας απαιτούνται κάποια απαραίτητα δικαιολογητικά:
α) Πιστοποιητικό Αγαμίας, στο οποίο να δηλώνεται η παρούσα κατάσταση των, ότι, τελούν εν διαζυγίω ή από ποιο γάμο προσέρχονται, εάν φυσικά είχε προηγηθεί άλλος γάμος ή ακόμη και άλλο διαζύγιο μετά το πρώτο διαζύγιο τους.
β) Προετοιμασία φακέλου γάμου. Αυτά συμπληρώνονται κανονικά από τον εφημέριο.
γ) Συμπληρώνεται ειδικό έντυπο για την επανασύσταση του γάμου (Βλ. Πίνακα).
Αφού λάβει την σχετική έγκριση ο εφημέριος από την οικεία Εκκλησιαστική του Αρχή, τότε με πνευματική προετοιμασία που κάνει το ζεύγος διά του μυστηρίου της εξομολογήσεως, τελεί και την σχετική ακολουθία.

Η ακολουθία ξεκινά με την έναρξη «Ευλογητός ο Θεός…» και ακολούθως ψάλλονται οι στίχοι εκ του Ψαλτηρίου: «Μακάριος ανήρ ο φοβούμενος τον Κύριον» με εφύμνιο το «Δόξα σοι Κύριε, δόξα σοι».
Ακολούθως η μεγάλη συναπτή, κατά την οποία, υπάρχουν τα αιτήματα: «Υπέρ των επανασυναπτομένων γάμω δούλων του Θεού (του δεινός) και (της δεινός) και του δωρηθήναι αυτοίς βίον αλοιδόρητον, πολιτείαν άμεμπτον και διαγωγήν ακατάγνωστον…» κι επίσης: «Υπέρ του δωρηθήναι αυτοίς συμβίωσιν εν ομονοία και αγάπη, προκοπήν εν έργοις αγαθοίς και ημέρων μακρότητα…», τα οποία προσδιορίζουν και τον σκοπόν της νέας ευλογίας της Εκκλησίας για την επανασύσταση του γάμου των διαζευχθέντων.

Ακολουθεί η ευχή• «Δέσποτα φιλάνθρωπε, Βασιλεύ των αιώνων και Δημιουργέ των απάντων…». Κατά την ανάγνωση αυτής ο ιερεύς εύχεται για την κατάλυση της έχθρας και την ειρήνη που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των ανδρογύνων, αιτίες όμως που, εάν δεν προσεχθούν, οδηγούν σε διχόνοια και χωρισμό. Η κατάλυση όμως της έχθρας είναι δώρο του Θεού και αποκτάται με την προσευχή και την μυστηριακή ζωή. Η μεταξύ των συζύγων διατάραξη των σχέσεων οφείλεται εν πολλοίς στην έλλειψη αγάπης. Άλλωστε και η εγκατάλειψη του Θεού, που αισθάνονται πολλοί εκ των πιστών, οφείλεται στην ανυπαρξία αγάπης που έπρεπε να υπήρχε στις καρδιές τους για τον Θεό. Η αγάπη, όπως λένε πολλοί, είναι ένα λουλούδι, που για να διατηρηθεί πρέπει να το φροντίζει ο κάτοχος του. Συνέπεια αυτού είναι ότι και η αγάπη μεταξύ των συζύγων, πρέπει από ημέρα σε ημέρα να επαυξάνει και φυσικά να καλλιεργείται. Ο διάβολος πετυχαίνει πολλές φορές στις σχέσεις των συζύγων μέσα στο γάμο να φέρνει μια εξοικείωση κακώς νοούμενη, πειρασμική και ως εκ τούτων μια απομάκρυνση ή συνήθεια μεταξύ των συζύγων, η οποία κατάσταση, επειδή είναι δαιμονική, έχει ως αντίκρισμα της την ψύχρανση των σχέσεων, αυτό που λέμε πάγωμα αγάπης. Η νέα βάση στις σχέσεις του ανδρογύνου για την επανένωση, δεν μπορεί να είναι άλλη από την προσευχή της Εκκλησίας για εμφύτευση μέσα στις καρδιές του ανδρογύνου της αγάπης του ενός για τον άλλον. Για να γίνει όμως αυτό, έχει ανάγκη το ζεύγος για θεία αποστολή βοήθειας α) για πνευματική γαλήνη και β) ανεπιβούλευτη ζωή, δηλ. ζωή χωρίς να δίδεται σημασία στις διαβολές και στις εισηγήσεις του πονηρού, που προσπαθεί κάθε στιγμή να εισαγάγει.

Αποτέλεσμα αυτών των παραπάνω, θα είναι η ψυχική γαλήνη στη μεταξύ των κοινωνία και η απόλαυση όλων των αγαθών της ζωής, πνευματικών και υλικών. Με τον τρόπο αυτό και πάντα στην προοπτική της δοξολογίας, που οφείλει ο κάθε άνθρωπος, το ανδρόγυνο ως μια ενιαία χαριτωμένη διά του γάμου ύπαρξη θα ευχαριστεί τον Δημιουργό εν Τριάδι Θεό.

Τέλος, κατακλείεται η ακολουθία με την απόλυση.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η επανένωση ενός ζευγαριού είναι άθλος και νίκη κατά του διαβόλου. Εάν αυτό ως αιτία χωρισμού το αντιληφθεί από νωρίς το ανδρόγυνα κι έχει τη θέληση να το πατάξει, μπορεί να το επιτύχει μόνον με το μυστήριο της μετανοίας, που συνδυάζει το τριπλό στάδιο, κάθαρση – με το μυστήριο της εξομολογήσεως, φωτισμός – μυστηριακή ζωή, καλλιέργεια προσευχής, εμπιστοσύνη στο Θεό και πολλή πίστη και τέλος Θέωση – ένωση με τον Θεό, οπότε ολοκλήρωση του μυστηρίου του γάμου.

Τι είναι η ακολουθία εις Δίγαμον;

Κατά την Ορθόδοξη Παράδοση επιτρέπεται ένας γάμος για τους πιστούς. Κατ’ άκραν οικονομίαν επιτρέπεται ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος για κάποιους συγκεκριμένους λόγους. Σύμφωνα με κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογητού, σχετικά με το δεύτερο γάμο ορίζεται: «Ο δίγαμος ου στεφανούται». Αυτό σημαίνει ότι αυτό που εμείς λέμε δεύτερος γάμος, κατ’ ουσίαν, αν προσέξουμε και την ειδική ακολουθία εις δίγαμον [1], θα δούμε ότι δεν θεωρείται μυστήριο, αλλά ακολουθία. Ακόμη η έναρξη της ακολουθίας του αρραβώνα του δευτέρου γάμου αρχίζει με Τρισάγιον και στο αίτημα «Υπέρ των δούλων του Θεού (δεινός) και της (δεινός) και της εν Θεώ σκέπης και συμβιώσεως αυτών…» και «υπέρ του συζήσαι αυτούς καλώς εν ομονοία…» φαίνεται η διαφορά από του πρώτου γάμου τα αιτήματα. Επίσης στην ακολουθία εις δίγαμον δεν υπάρχει η έναρξη του γάμου με το• «Ευλογημένη η Βασιλεία…» αλλά με την έναρξη των απλών ακολουθιών διά του: «Ευλογητός ο Θεός ημών…». Ακόμη στην πρώτη ευχή μετά την αλλαγή των δακτυλιδιών• «Δέσποτα Κύριε, ο Θεός ημών, ο πάντων φειδόμενος, και πάντων προνοούμενος…» οριοθετείται η ευλογία εις Δίγαμον που είναι η ασθένεια της ανθρωπίνης φύσεως, δηλ. της σάρκας, και προς αποφυγήν της πορνείας ευλογεί η Εκκλησία τον δεύτερο γάμο, στην προοπτική όμως της μετανοίας. Γι’ αυτό και οι αναφορές σε πρόσωπα, όπως του Τελώνου με την επιστροφή του, της Πόρνης με τα δάκρυα της και του ληστού με την επί του σταυρού εξομολόγηση του, αποτελούν υπομνήματα και παραδείγματα γι’ αυτούς που τελούν το δεύτερο γάμο. Η προοπτική της Εκκλησίας για τα παιδιά της είναι η θεραπεία πρωτίστως των ψυχών και των σωμάτων αυτών, που έρχονται σε δεύτερο γάμο, ώστε διά της μετανοίας που βγαίνει απ’ ολόκληρη την καρδιά τους, η εν ομονοία και ειρήνη τήρηση των εντολών του Θεού τους καταξιώσει της επουρανίου Βασιλείας Του. Παλαιότερα στους δίγαμους η Εκκλησία σύμφωνα και με τον κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, δεν έβαζε στέφανα. Κάποτε μάλιστα κάποιοι ιερείς έβαζαν τα στέφανα στους ώμους των διγάμων. Τελευταία, η στέψη γίνεται κανονικά και στους διγάμους και τριγάμους για λόγους καθαρά εκκλησιαστικής οικονομίας. Αυτό στηρίζεται σε μια από τις αποκρίσεις του μακαρίου Νικήτα Μητροπολίτου Ηρακλείας, όταν ερωτήθηκε από κάποιον επίσκοπο ονόματι Κωνσταντίνο [2]. Σχετικά αναφέρει: «Η μεν ακρίβεια τους διγάμους ουκ είωθε στεφανούν• η δε της Μεγάλης Εκκλησίας συνήθεια τα τοιαύτα ου παρατηρείται, αλλά και τοις διγάμοις και τριγάμοις τους νυμφικούς στεφάνους επιτίθησι και ουδείς ουδέποτε παρά τούτο ενεκλήθη• πλην ένα ή δεύτερον χρόνον της θείας είργοντο Κοινωνίας. Αλλά και τον ιερολογήσαντα τούτους πρεσβύτερον, συνδειπνείν αυτοίς ου νενόμισται, κατά τον ζ’ Κανόνα της εν Νεοκαισαρεία Συνόδου». Μάλιστα, σύμφωνα με το ισχύον τυπικόν, κανονικά τον δίγαμον, όπως και τον τρίγαμο, τον στεφανώνει μόνον εις εκ των εφημερίων: κι αυτό γίνεται, γιατί η όλη ακολουθία έχει χρώμα μετανοίας και συντριβής και δεν συνάδει με τον πανηγυρικό χαρακτήρα του πρώτου γάμου. Αλλά και στη δεύτερη ευχή εις Δίγαμον• «Κύριε Ιησού Χριστέ, Λόγε του Θεού, ο υψωθείς επί του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού…» φαίνεται η κατ’ οικονομίαν υιοθέτηση του δευτέρου γάμου, που δεν είναι άλλη από «τον καύσωνα και το βάρος της ημέρας, και της σαρκός την πύρωσιν μη ισχύοντες βαστάζειν, εις γάμου δευτέραν κοινωνίαν συνέρχονται». Η θεμελίωση δε αυτής της υιοθέτησης, στηρίζεται στον Μέγα Απόστολο των Εθνών Παύλον, ο οποίος είπε για εμάς τους ταπεινούς ανθρώπους: «Κρείσσον εν Kυρίω γαμείν ή πυρούσθαι». Ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος μόνον σ’ αυτήν την προοπτική της Εκκλησίας ευλογείται και για τον λόγο αυτόν επιτρέπεται. Η άρμοση των χειρών, η στέψη, το Αποστολικόν και Ευαγγελικόν ανάγνωσμα, το κοινόν ποτήριον, ο χορός του Ησαΐα και η λοιπή εν κατακλείδι ευχολόγια του δευτέρου γάμου, είναι ίδια μ’ εκείνης του πρώτου γάμου. Τέλος, ο Κανόνας του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρου, ορίζει κι ένα επιτίμιο για τον δίγαμο αποχής από τη θεία Μετάληψη για δύο έτη. Ενώ για τον τρίγαμο ορίζει κανόνα για πέντε χρόνια αποχής. Αυτοί όμως οι Κανόνες δεν λειτουργούν άψυχα και απρόσωπα, αλλά πάντοτε ο πνευματικός που ασκεί το μυστήριο της μετανοίας κρίνει την διάθεση των προσερχόμενων και τις καταστάσεις κάτω από τις οποίες οδήγησαν τους ανθρώπους στον δεύτερο ή τον τρίτο γάμο και αναλόγως της μετανοίας που διαπιστώνει, μετριάζει ή ακόμη και επαυξάνει τους κανόνες.

[1] Βλ. Μικρόν Εύχολόγιον, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανατύπωσις Η’, Αθήνα 1981, σ. 114-128.
[2] «Μικρόν Εύχολόγιον», εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, σ. 114.

Γιατί κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα κουφέτα των μπομπονιερών θα πρέπει να έχουν μονό αριθμό;

Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες έχουν καλύψει όλο το φάσμα του γάμου. Ακόμη και για τον αριθμό των κουφετών των μπομπονιερών έχει επικρατήσει η συνήθεια να χρησιμοποιούνται μονά κουφέτα, για να μείνει ο γάμος ένας. Πρόκειται για μια πρόληψη κοντά στις τόσες άλλες που σχετίζονται με το γάμο. Καλόν θα είναι οι χριστιανοί να μην ασχολούνται με τέτοια ανούσια πράγματα. Ο γάμος δεν θα στεριώσει, εάν τα κουφέτα είναι μονά ή διπλά, αλλά από την πνευματικότητα των νεονύμφων, από την επίδειξη τριών αρετών, δηλ. της υπομονής, της υπακοής και της υποχωρητικότητας.

Τι γίνονται τα στέφανα σε περίπτωση που ένας εκ των συζύγων πεθάνει; Ή σε περίπτωση διαζυγίου;

Πρώτα η εκκλησία είχε κοινά στέφανα για όλο τον κόσμο. Εν συνεχεία το κάθε νέο ζευγάρι έφτιαχνε τα δικά του στέφανα. Μέχρι σήμερα για τα εν Ελλάδι δεδομένα μας ισχύει αυτό το έθιμο. Τα στέφανα από τους νεονύμφους διατηρούνται σε ειδική θήκη. Αυτή συνήθως διατηρείται στην κρεββατοκάμαρα. Στο παραπάνω ερώτημα η απάντηση που συνήθως δίδει ο απλός λαός, είναι ότι κατά τον θάνατο ενός εκ των δύο η πρόληψη θέλει το ένα από τα δύο στέφανα να μπαίνει μαζί του στον τάφο, ενώ άλλη πρόληψη λέει ότι τα στέφανα παραμένουν μέσα στην κρεββατοκάμαρα μέχρι του θανάτου και του άλλου μέλους, οπότε τότε μπαίνουν και τα δύο στέφανα στον τάφο του δευτέρου, δηλώνοντας έτσι ότι ο θάνατος σταματάει το συγκεκριμένο ανδρόγυνο. Αυτά όμως εντάσσονται στη σφαίρα των προλήψεων και δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με την ορθόδοξη ζωή. Τα στέφανα, εφόσον επέρχεται θάνατος ή διαζύγιο, μπορούν οι άμεσοι συγγενείς να τα προσκομίζουν στον ιερό ναό. Τα ίδια αυτά στέφανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλο γάμο ή να τοποθετούνται στο χωνευτήρι, αφού πρώτα καούν. Για τον λόγο αυτό, σε παλαιότερες εποχές τα στέφανα ήταν λειτουργικά σκεύη του ναού. Αυτό σήμαινε ότι τα στέφανα ήταν κοινά για όλους τούς πιστούς και όχι όπως συμβαίνει σήμερα όλα να ιδιωτικοποιούνται. Έτσι και το ερώτημα που τίθεται σε παλαιότερες εποχές δεν θα προέκυπτε.

Τι σημαίνει το πέταμα της νυφικής ανθοδέσμης στις ανύπανδρες κοπέλες;

Ο απλός λαός που δεν έχει σχέση με τα της ορθοδόξου κατηχήσεως και δεν γνωρίζει την ορθόδοξη εκκλησιολογία ασχολείται με πολλές προλήψεις. Αφελώς πιστεύει, δυστυχώς, πολύς κόσμος ότι με το πέταμα της νυφικής ανθοδέσμης και το πιάσιμο αυτής (ενν. της ανθοδέσμης) από μια ανύπανδρη κοπέλα θα συμβεί σύντομα ο γάμος της. Αυτό με τίποτα δεν το δέχεται η αγία μας Εκκλησία και φυσικά ποτέ οι ιερείς δεν συμβουλεύουν τέτοια πράγματα.

Γιατί γράφονται ονόματα ανύπανδρων κοριτσιών στο νυφικό γοβάκι; Τι είναι το ασήμωμα του παπουτσιού της νύφης;

Μια άλλη πρόληψη του απλού ακατήχητου λαού μας είναι και το γράψιμο ονομάτων ανύπανδρων κοριτσιών, φιλενάδων της νύφης, στο νυφικό γοβάκι. Πιστεύουν αφελώς ότι, εάν σβησθούν τα ονόματα τους από το γοβάκι, σύντομα θα παντρευθούν. Κάτι παρόμοιο είναι και η πρόληψη που έχει σχέση με το ασήμωμα του παπουτσιού της νύφης. Πιστεύεται ότι με το ασήμωμα, δηλ. με το να ρίπτονται χρήματα-κέρματα μέσα στο νυφικό γοβάκι, θα γίνει ο γάμος σιδερένιος, δηλ. γερός και αρραγής.

Τι σημαίνει το έθιμο να ντύνονται τρεις ανύπανδρες κοπέλες με το νυφικό της νύφης;

Μια άλλη πρόληψη κατά το γάμο είναι η συνήθεια να ντύνονται με το νυφικό τρεις ανύπανδρες κοπέλες. Πιστεύεται ότι και οι τρεις κοπέλες θα είναι παντρεμένες μέσα στον ίδιο χρόνο. Και το έθιμο αυτό δεν έχει φυσικά καμιά σχέση με την ορθόδοξη Εκκλησία μας.

Είναι κακό να συναντήσει μια νύφη στον ναό μια άλλη νύφη;

Το ερώτημα αυτό εντάσσεται μέσα στις προλήψεις του λαού μας. Ευθύς εξ αρχής πρέπει να σημειώσουμε ότι το να συναντηθεί μια νύφη με μια άλλη νύφη δεν είναι κάτι το κακό, είναι ίσα ίσα μια μεγάλη ευλογία και χαρά. Άλλωστε στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού πληροφορούμαστε ότι τα μυστήρια τελούνταν κοινά για όλους τούς πιστούς κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας. Έτσι μαζί τελούνταν τα βαπτίσματα, μαζί και οι γάμοι. Η συνήθεια να αποφεύγει να συναντήσει η μία νύφη την άλλη δεν είναι σωστή, μάλλον δείχνει ρηχότητα, σε όσους πιστεύουν σ’ αυτές τις προλήψεις της πίστεως των. Κάτι άλλο το οποίο πρέπει να επισημανθεί είναι ότι όταν οι πιστοί δεν έχουν πνευματική ζωή και φυσικά ούτε μυστηριακή ζωή, τότε εύκολα ασπάζονται πολλές δοξασίες και πέφτουν θύματα επιτηδείων «τσαρλατάνων» και αυτόκλητων σωτήρων και γίνονται βορά προβατόσχημων λύκων. Η καλή γνώση περί της πίστεώς μας αποτελεί τη νοητή ασπίδα προφύλαξης της ζωής μας από τέτοιες άσχημες καταστάσεις, που μάλλον δεσμεύουν τον άνθρωπο και τον κάνουν πειθήνιο όργανο επιτηδείων μάγων, μαγισσών, μέντιουμ, χαρτοριχτρών και φλιτζανούδων. Όλοι οι προαναφερθέντες χορεύουν στο χορό που έστησε ο διάβολος και εμπλέκουν και τους ανυποψίαστους ορθοδόξους πιστούς στις πλεκτάνες τους, οδηγώντας τους πολλές φορές στην απόγνωση. Για τον λόγο αυτό, η Ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν θεώρησε κακό το να συναντηθεί μια νύφη με την άλλη, ίσα-ίσα χαίρεται η αγία μας Εκκλησία, όταν τα παιδιά της ζητούν την ευλογία της.

Ποιος συνοδεύει τη νύφη στην εκκλησία κατά τον γάμο;

Ένα έθιμο σχετιζόμενο με το μυστήριο του γάμου είναι και η συνοδεία της νύφης στην Εκκλησία. Συνήθως τη νύφη συνοδεύει ο πατέρας της και ο πρώτος αδελφός της. Εν απουσία του πατέρα, ο μεγαλύτερος αδελφός ή κάποιος ανύπανδρος αδελφός. Αυτό το έθιμο σημαίνει πολλά στην ορθόδοξη Ελλάδα μας. Ο πατέρας παραδίδει τη νύφη στο γαμπρό. Αυτό είναι μια συμβολική πράξη, που σημαίνει ότι η νύφη από τα χέρια του πατέρα της, παραδίδεται καθαρή και αγνή στον γαμπρό. Παλαιότερα το έθιμο αυτό είχε την πραγματική του σημασία. Σήμερα τείνει το έθιμο αυτό να ξεχασθεί. Σήμερα για πρωτοτυπία, κάποιες νύφες καταφθάνουν στο ναό με τους κουμπάρους ή τις κουμπάρες τους, άλλες καταφθάνουν μαζί με τους γαμπρούς, άλλες κατεβαίνουν με αλεξίπτωτα! και άλλες με κάποιο άλλο τρόπο.

Μπορεί να τελεστεί γάμος σε μοναστήρι;

Κάτι που πολλές φορές δεν το γνωρίζει ο ορθόδοξος ακατήχητος λαός, είναι ότι γάμοι σε επανδρωμένα μοναστήρια δεν τελούνται. Οι γάμοι επιτρέπεται να τελούνται μόνο στους ενοριακούς ναούς. Σήμερα όμως πολλοί μελλόνυμφοι εκ της μανίας της πρωτοτυπίας για το γάμο τους, αποφασίζουν να τελέσουν το μυστήριο τους σε μοναστήρι. Αυτό δεν γίνεται και ούτε επιτρέπεται. Τα μοναστήρια έχουν άλλο προορισμό. Οι μονάχοι και οι μοναχές ασχολούνται με την προσευχή και όχι με μυστήρια γάμων, βαπτίσεων, τα οποία λόγω του πανηγυρικού χαρακτήρος των σκορπίζουν την περισυλλογή και την αδιάλειπτη προσευχή. Τα μοναστήρια εκτός του ότι δεν πρέπει να τελούν γάμους, δεν πρέπει να δέχονται να τελούν ούτε μυστήρια βαπτίσεων. Δυστυχώς, σήμερα κάποια μοναστήρια συναγωνίζονται το έργο των ενοριών και αυτό είναι λάθος.

Ποια είναι τα απαραίτητα σκεύη για την τέλεση του γάμου;

Απαραίτητα σκεύη για το μυστήριο του γάμου είναι ένα ευτρεπισμένο τραπέζι στο κέντρο του ναού. Επάνω στο τραπέζι σήμερα τοποθετείται ένας επάργυρος δίσκος, συνήθως στολισμένος με μικρά άνθη. Μέσα σ’ αυτόν τοποθετούνται ρύζι και κουφέτα λευκά. Επάνω στο στολισμένο δίσκο τοποθετεί ο λειτουργός ιερέας το Ιερόν Ευαγγέλιον. Επίσης, απαιτείται ένα ποτήριο και ένα μπουκάλι με κρασί γλυκό κόκκινο. Απαραιτήτως στο γάμο χρειάζονται δύο λαμπάδες και τα στέφανα. Οτιδήποτε άλλο στο γάμο θεωρείται δευτερεύον και όχι ιδιαίτερα απαραίτητο.

Πότε επιτρέπεται η διάλυση του γάμου;

Παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας αποτελεί το αδιάλυτο του γάμου. Η Εκκλησία κατά την Ιερολογία του γάμου τονίζει πάλιν και πολλάκις το «ους ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω». Το διαζύγιο δεν είναι ευλογία στη ζωή του ανθρώπου. Μόνο σε μια περίπτωση επέτρεψε ο ίδιος ο Κύριος μας τη διάζευξη. Αυτή είναι η διάπραξη της μοιχείας. Αλλά και πάλι δεν πρέπει να θεωρείται αναγκαία και υποχρεωτική.

Αφού ο γάμος είναι αδιάλυτος δεσμός, γιατί η Εκκλησία επιτρέπει το διαζύγιο;

Ο γάμος είναι μυστηριακός δεσμός. Ο Παύλος τον παραβάλλει με τον αδιάλυτο δεσμό Χριστού και Εκκλησίας (Εφεσ. 5,32). Όπως ο Χριστός είναι δεμένος με την Εκκλησία του σε μια μυστηριακή ενότητα αδιάσπαστη και αδιάλυτη, έτσι και οι σύζυγοι ενώνονται σε μια ένωση δια βίου, αδιάσπαστη και αδιάλυτη. Αυτό που ενώνει δια του γάμου ο Θεός, ο άνθρωπος δεν πρέπει να το χωρίζει (Ματθ. 19,6). Ο θάνατος μόνο είναι ο φυσικός λύτης της συζυγικής ενότητος.

Αλλά και εδώ ανακύπτει το θέμα του ιδεώδους και του εφικτού. Ο αδιάλυτος γάμος είναι το τέλειο και το ιδεώδες. Επειδή, όμως, το ιδεώδες αυτό αναφέρεται σε ανθρώπους αδύναμους και αμαρτωλούς, δεν είναι πάντοτε εφικτός στην εμπερίστατη και πεζή μας πραγματικότητα. Ο Κύριος ανεγνώρισε ένα λόγο διαλύσεως του γάμου, τη μοιχεία (Ματθ. 5,32). Το αμάρτημα αυτό, προσβάλλοντας την πίστη, την αγάπη και τον αλληλοσεβασμό των συζύγων, σπάει ουσιαστικά και καταργεί την ιδέα του γάμου και νεκρώνει την οικογένεια.

Το κανονικό, όμως, δίκαιο της Εκκλησίας αποδέχεται και άλλους λόγους διαζυγίου, τους οποίους επιβάλλει η πολύπλοκη ζωή και η κακότητα των ανθρώπων. Η τελευταία αυτή ήταν και ο βασικός λόγος, που ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη επέτρεψε την διάλυση του γάμου (Ματθ. 19,8), κυρίως για να προστατεύσει τη γυναίκα από τη σκληροκαρδία του συζύγου.

Τι γίνεται στην περίπτωση που συμπέσει κηδεία σε σπίτι που ετοιμάζεται για γάμο;

Και το ερώτημα αυτό πολλές φορές το αντιμετωπίζει η Εκκλησία μας. Οι άνθρωποι χωρίς να γνωρίζουν τι γίνεται και σ’ αυτήν την περίπτωση, αντί να ρωτήσουν τους πνευματικούς ταγούς, που είναι οι ιερείς μας και κυρίως οι πνευματικοί εξομολόγοι, δέχονται τέτοιου είδους συμβουλές από προληπτικές και δεισιδαίμονες γυναίκες, που ποτέ δεν ομιλούν με πνεύμα Θεού, γιατί δεν κατέχουν τη θεολογία της Εκκλησίας μας, με αποτέλεσμα να δημιουργούν περισσότερα προβλήματα μέσα στα σπίτια, παρά να δίνουν λύσεις. Εν προκειμένω, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλα όσα συμβαίνουν μέσα στη ζωή μας είναι καλοδεχούμενα. Οι πιστοί δεν πρέπει να θεωρούν τον θάνατο ως κάτι κακό. Ο θάνατος σύμφωνα με την ορθόδοξη διδασκαλία θεωρείται κοίμηση. Κάνεις από τους τεθνεώτες που φεύγει απ’ αυτή τη ζωή δεν χάνεται, δεν εξαφανίζεται, αλλά ζει μέσα στην ουράνια κατοικία του Θεού. Για τον λόγο αυτό μέσα στον ορθόδοξο ναό τελούνται συνεχώς και αδιαλείπτως όλα τα μυστήρια και οι ακολουθίες, χωρίς να ειδικεύεται κάποιος ναός σε ναό γάμων ή βαπτίσεων ή κηδειών ή μνημοσυνών. Όλα τελούνται μέσα στο ναό και με εναλλαγές και την ίδια ήμερα, που ο κληρικός τελεί μια κηδεία, την ίδια ήμερα τελεί γάμο, ακολούθως τελεί βάπτιση, μετά κάτι άλλο. Αυτό δείχνει και μόνο με μια απλή σκέψη, το πως η Ορθόδοξη Εκκλησία μας αντιμετωπίζει όλες τις περιπτώσεις της ζωής των πιστών της. Για το λόγο αυτό σε σπίτι που ετοιμάζεται να τελέσει γάμο, εάν συμπέσει κηδεία, λόγω του αιφνίδιου και ξαφνικού της περιστάσεως, το ένα δεν αναιρεί το άλλο. Θα έλεγα μάλιστα ότι σε σπίτι που έχει κάνει τόσες και τόσες προετοιμασίες για το γάμο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, είναι κρίμα να αναβληθεί το μυστήριο του γάμου λόγω πένθους. Το πένθος δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως κάτι που φέρνει το σταμάτημα της ζωής. Η πίστη μας, μας διδάσκει πως τον θάνατο ακολουθεί η Ανάσταση που είναι η χαρά, η ζωή και η ευτυχία. Για τον λόγο αυτό σε περιπτώσεις που συμβαίνει κατά την ώρα της προετοιμασίας του γάμου να επέρχεται ξαφνικά ένας θάνατος, να μην μπαίνουν στον πειρασμό οι μελλόνυμφοι και αναβάλλουν το γάμο τους. Στο επιχείρημα ότι πολλοί εκ των γειτόνων ή της ευρύτερης κοινωνίας που ζει το ζευγάρι θα το κακοχαρακτηρίσουν γι’ αυτό που θα κάνει, δηλ. το να τελέσει γάμο μετά την κηδεία, το ζευγάρι θα πρέπει να σκεφθεί μάλλον ποιο είναι το θέλημα του Θεού και όχι ποιες είναι οι διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις και κανόνες των ανθρώπων. Πάνω από το θέλημα των ανθρώπων είναι η φοβερά κρίση του Θεού, που είναι πάντα προς το συμφέρον του ανθρώπου. Δυστυχώς, κάποιοι χριστιανοί δεν σκέπτονται το Θεό και σ’ αυτήν την όντως δύσκολη περίσταση της ζωής τους και καταφεύγουν στο τι θα πουν οι συνάνθρωποί τους γι’ αυτό που πρέπει και ορίζει η αγία μας Εκκλησία να πράξουν.

Πότε δεν επιτρέπεται η τέλεση γάμου;

1. Σύμφωνα με το τυπικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν τελούνται γάμοι κατά τις παρακάτω ημέρες:
- Tην 14ην Σεπτεμβρίου, εορτή του Τιμίου Σταυρού.
- Από την 15ην Νοεμβρίου μέχρι την 25ην Δεκεμβρίου, συμπεριλαμβανομένων των δύο ημερομηνιών.
- Την 5ην και 6ην Ιανουαρίου, παραμονή και εορτή των Θεοφανείων.
- Από την Παρασκευή της Τυρινής μέχρι την Κυριακή του Πάσχα, συμπεριλαμβανομένων των δύο ημερομηνιών.
- Από την 1ην μέχρι την 15ην Αυγούστου, συμπεριλαμβανομένων των δύο ημερομηνιών.
- Την 29ην Αυγούστου, εορτή του Τιμίου Προδρόμου.
- Όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές εκτός εκείνων που επιτρέπεται η κρεοφαγία.

2. Επίσης, δεν ιερουργείται γάμος μεταξύ Ορθοδόξων καί αλλοθρήσκων (εβραίων, Μουσουλμάνων κλπ.) ή μεταξύ ορθοδόξων και ετεροδόξων που δεν έχουν Τριαδικό Βάπτισμα, εκτός εάν το αλλόθρησκο ή ετερόδοξο μέλος δεχθεί να βαπτιστεί και να γίνει Ορθόδοξο.

Ποιά δικαιολογητικά απαιτούνται για την έκδοση άδειας γάμου;

Α’. ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ

Όταν και οι δύο Μελλόνυμφοι διαμένουν στην ίδια ενορία, για χρονικό διάστημα πλέον του ενός χρόνου, στον Ναό της οποίας θα τελεσθεί ο Γάμος, για να εκδοθεί η Άδεια Γάμου απαιτούνται:

1. Προαναγγελία Γάμου (δημοσιεύεται σε εφημερίδα η οποία προσκομμίζεται στον Ναό).

2. Παράβολο χαρτοσήμου από Δημόσιο Ταμείο ή Διπλότυπο Γάμου, και όχι απλό παράβολο.

3. Παρουσία των Μελλονύμφων, με τις αστυνομικές τους ταυτότητες, για την συμπλήρωση των δικαιολογητικών, σε ημέρα και ώρα, που θα έχουν προκαθορίσει με τον Εφημέριο.

4. Πιστοποιητικό αγαμίας και ασχέτου συγγενείας, για τον καθένα από τούς μελλονύμφους (εκδίδεται από τον εφημέριο). Για την έκδοσή του χρειάζονται: α) Παρουσία δύο ενήλικων Μαρτύρων, με τις αστυνομικές τους ταυτότητες, β) Δύο Δηλώσεις του Ν.1599/1986 (που αντικατέστησε τον Ν.105) περί της κατοικίας και της αγαμίας των Μελλονύμφων. Τα έντυπα προμηθεύονται από την ΔΟΥ ή τα ΚΕΠ κλπ, συμπληρώνονται παρουσία του Εφημερίου και υπογράφονται από τον κάθε Μελλόνυμφο, και γ) Κληρικόσημο για το κάθε Πιστοποιητικό (διατίθεται από τον Εφημέριο).

5. Ειδικές περιπτώσεις:
α) Σε περίπτωση διαζευγμένου κατατίθεται το Διαζευκτήριο, με την ένδειξη «ΔΙΑ ΓΑΜΟΝ» (λευκού χρώματος), το οποίο εκδίδει η Ιερά Μητρόπολη, όπου αυτός τελέσθηκε. Σε περίπτωση διαλυθέντος Πολιτικού Γάμου κατατίθεται η ληξιαρχική πράξη του Γάμου με το αμετάκλητον της δικαστικής αποφάσεως που λύει τον γάμο αυτόν (εκδίδεται από το Ληξιαρχείο του Δήμου).
β) Σε περίπτωση χηρείας κατατίθεται Ληξιαρχική Πράξη θανάτου και βεβαίωση του βαθμού Γάμου (Α’ ή Β’), από την Ενορία ή την Μητρόπολη, ή Ληξιαρχική Πράξη προηγούμενου Γάμου, θρησκευτικού ή πολιτικού.
γ) Σε περίπτωση που ο ένας εκ των Μελλονύμφων κατοικεί σε άλλη ενορία, το Πιστοποιητικό αγαμίας θα εκδώσει ο Εφημέριος της Ενορίας του. Εάν η ενορία ενός εκ των Μελλονύμφων ανήκει και σε άλλη Μητρόπολη από αυτή που θα τελεσθεί ο Γάμος, το Πιστοποιητικό αγαμίας θα πρέπει να θεωρείται πρώτα από την Μητρόπολη αυτή και έπειτα προσκομίζεται στον Εφημέριο, ο οποίος θα τελέσει τον Γάμο.

6. Κατά παράδοση, ο Γάμος τελείται στην ενορία της Νύφης. Εάν η Νύφη δεν επιθυμεί να τελεσθεί ο Γάμος της στην Ενορία της αλλά οπουδήποτε αλλού, τότε καταβάλεται ένα χρηματικό ποσό στην Ενορία της, για το δικαίωμα μεταβίβασης.

7. Φάκελος αίτησης άδειας Γάμου και δηλώσεις προσδιορισμού επωνύμων τέκνων σχηματίζεται από τον Εφημέριο, ενώπιον του οποίου συμπληρώνονται και υπογράφονται τα σχετικά έγγραφα.

8. Εάν έχει προηγηθεί πολιτικός Γάμος των μελλονύμφων μεταξύ τους, προσκομίζεται και αντίγραφο Ληξιαρχικής Πράξεως Πολιτικού Γάμου. Δεν απαιτείται νέα δημοσίευση σε εφημερίδα, αλλά προσκομίζεται φωτοαντίγραφο της πρώτης, εάν υπάρχει.

9. Τα Δικαιολογητικά μετά την προσκόμισή τους στην Μητρόπολη, εκδίδονται αυθημερόν και η άδεια Γάμου παραλαμβάνεται αμέσως από τους ενδιαφερόμενους και προσκομίζεται στον Εφημέριο, για να καθοριστεί η ημέρα και η ώρα τέλεσης του Μυστηρίου.

10. Μετά τον Γάμο, οι Νεόνυμφοι παραλαμβάνουν από τον Εφημέριο: α) Δήλωση Τελέσεως Γάμου υπογεγραμμένη από τον Εφημέριο, τους Νεονύμφους και τους Παρανύμφους (Κουμπάρους), β) Δήλωση προσδιορισμού επωνύμου τέκνων, και γ) Δύο αντίτυπα, ένα για κάθε νεόνυμφο.

11. Η Δήλωση τελέσεως Γάμου κατατίθεται στο Ληξιαρχείο του Δήμου, στα όρια του οποίου τελέσθηκε ο Γάμος, υποχρωτικώς εντός 40 ημερών από την ημέρα τελέσεως του Γάμου (σε εκπρόθεσμη κατάθεση επιβάλλεται πρόστιμο). Η κατάθεση της Δήλωσης αυτής, γίνεται από έναν εκ των Νεονύμφων ή από εκπρόσωπό τους, ο οποίος φέρει μαζί του τις ταυτότητες και των δύο συζύγων.

Β’. ΜΙΚΤΟΣ ΓΑΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Σε περίπτωση Μικτού Γάμου, μεταξύ Ελλήνων πολιτών, Ορθοδόξου και Ετεροδόξου (Ρωμαιοκαθολικού ή Προτεστάντη, με Τριαδικό Βάπτισμα*¹, εκτός των ως άνω δικαιολογητικών (ενότητα. Α’ παρ 1-11), από το ετερόδοξο μέλος απαιτούνται επί πλέον τα εξής:

1. Πιστοποιητικό Βαπτίσεως (εκδίδεται από τον Ναό, όπου τελέστηκε το Βάπτισμα).

2. Πιστοποπιητικό αγαμίας (εκδίδεται από την ετερόδοξη ενορία).

3. Υπεύθυνη Δήλωση του Ν.1599/1986 (πού αντικατέστησε τον Ν.105), ότι συμφωνεί τα τέκνα που θα προέλθουν από τον γάμο, να βαπτισθούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

* Σημ.1: Διότι υπάρχουν Προτεσταντικές παραχριστιανικές ομάδες, οι οποίες δεν έχουν τριαδικό Βάπτισμα μεταξύ των οποίων είναι και οι εξής: αγαπινισμός, αδελφοί ελευθέρου Πνεύματος, αντβεντιστές της εβδόμης ημέρας, Βοημοί αδελφοί, εκκλησία του Θεού της Πεντηκοστής, Καθαροί, Κουάκεροι, Μορμόνοι, Χριστάδελφοι, τα Παιδιά του Μω, αποστολική εκκλησία της Πεντηκοστής, αντιτριαδικές Πεντηκοστιανές ομάδες (Κοινωνία των Μαθητών του Χριστού, ανανεωμένοι Χριστιανοί κλπ), Υπερκοινοτικές Πεντηκοστιανές Κινήσεις (Ευαγγελική αδελφότης η Πεντηκοστή, Πανελλήνιος Χριστιανική αδελφότης) αγγλικανοί αποσχισθέντες από την επίσημη αγγλικανική εκκλησία κλπ.

Γ’. ΓΑΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ

1. Σε περίπτωση Γάμου μεταξύ Ορθοδόξων ( Έλληνα καί Αλλοδαπού) για το αλλοδαπό μέλος, επί πλέον των δικαιολογητικών που προβλέπονται για τον Γάμο μεταξύ Ελλήνων Ορθοδόξων (βλ. ενότητα Α’, παρ. 1-11) απαιτούνται και τα εξής: α) Πιστοποιητικό Βαπτίσεως από την ενορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Χώρας του, β) Πιστοποιητικό αγαμίας από τον Δήμο της χώρας του και από την ίδια ενορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Χώρας του, γ) Πιστοποιητικό Οικογενειακής Κατάστασης από τον Δήμο της περιοχής του, για λυθέντα προηγούμενο Γάμο και το Διαζύγιο*², δ) Άδεια παραμονής στην Ελλάδα, εφόσον το αλλοδαπόν μέλος δεν προέρχεται από Κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκης Ενωσης, και ε) Σφραγίδα της Χάγης ή Apostil για τα πιστοποιητικά εξωτερικού, εκκλησιαστικά και πολιτικά, του αλλοδαπού μέλους από την αρμόδια υπηρεσία της Χώρας του.

Σημ. 2: Τα ως άνω Πιστοποιητικά (α-γ) θα πρέπει να είναι μεταφρασμένα στα Ελληνικά, από επίσημη ελληνική αρχή του εσωτερικού (Μεταφραστικό Γραφείο του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος ή του εξωτερικού (ελληνικό Προξενείο της Χώρας προέλευσης).

2. Σε περίπτωση Γάμου μεταξύ Ορθόδόξου Έλληνα και Αλλοδαπού Ετερόδοξου (Μικτός Γάμος), από το Αλλοδαπό Ετερόδοξο μέλος εκτός των προβλεπομένων στην ενότητα Β’, απαιτείται και θεώρηση του Εκκλησιαστικού πιστοποιητικού από την εν Ελλάδι εκκλησιαστική αρχή του Δόγματός του. Απαιτούνται, επίσης, τα γ’ καί δ’ και ε’ της παραγράφου 1.

Δ’. ΓΑΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ

Σε περίπτωση Γάμου, Ορθοδόξου ή Μικτού, μεταξύ αλλοδαπών (λ.χ. ενός Αμερικάνου και μιας Καναδής), εκτός κατοίκων Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι δεν πρόκειται να παραμείνουν στην Ελλάδα, απαιτούνται τα εκκλησιαστικά και πολιτικά πιστοποιητικά της ενότητας Γ’ και επί πλέον η απόδειξη νόμιμης εισόδου και παραμονής στην Ελλάδα (visa).

Πηγές
Α) «Έρωτας και γάμος: μυστήριο αγάπης, Συζητώντας μ’ έναν ιερέα για το γάμο…» του πρωτ. Βασιλείου Θερμού
Β) Ορθόδοξοι Ιεραπόστολοι Ενοριακής Νεανικής Εστίας Ι. Ναού Αγ. Ελευθερίου Οδ. Αχαρνών
Γ) «Απαντήσεις σε ερωτήματα δογματικά», Ανδρέα Θεοδώρου, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, 1997, σελ. 178-181