A' Καθίσματα της Μ. Τετάρτης

Τά Καθίσματα

«Ὁ λίμνας καί πηγάς καί θαλάσσας ποιήσας, ταπείνωσιν ἡμᾶς ἐκπαιδεύων ἀρίστην, λεντίῳ ζωννύμενος ὑπερβολῇ εὐσπλαγχνίας καί ὑψῶν ἡμᾶς ἀπό βαράθρων κακίας, ὁ μόνος φιλάνθρωπος».

Αὐτός πού δημιούργησε τίς λίμνες, τίς πηγές καί τίς θάλασσες, θέλοντας νά μᾶς διδάξει τήν τέλεια ταπείνωση, ἀφοῦ ζώστηκε τό λέντιο (ποδιά), ἔνιψε τά πόδια τῶν μαθητῶν, ταπεινούμενος ἀπό ὑπερβολική εὐσπλαχνία, καί ἀνυψώνοντας ἐμᾶς ἀπό τά βάραθρα τῆς κακίας, ὁ μόνος φιλάνθρωπος.

Ἡ ταπείνωση εἶναι θεϊκή ἀρετή· γι᾽ αὐτό κι ὁ Θεός ἀγαπᾶ καί μακαρίζει τούς ταπεινούς. Ἀντίθετα ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι κακία σατανική, τήν ὁποία ἀποστρέφεται ὁ Κύριος, ὁ ὁποῖος «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν». Βεβαίως ἡ ταπείνωση ἔχει τήν ἀξία της μόνο στό πλέγμα τῆς ἁμαρτωλότητας τῶν ἀνθρώπων. Ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ ἁμαρτία, ἡ ταπείνωση δέ θά εἶχε νόημα. Εἶναι φαινόμενο μεταπτωτικό, πού πλήττει θανάσιμα τήν ἁμαρτία.

Ἡ ταπείνωση ξεκίνησε ἀπό τήν οἰκονομική Τριάδα. Ὅταν τό πλάσμα ἁμάρτησε, ὁ Θεός, ὡς εὔσπλαχνος Πατέρας, θέλησε νά τό σώσει. Ὄχι βέβαια μέ μιά τελεσίδικη ἀπόφασή του, γιατί αὐτό θά ἦταν ἀνάρμοστο στή δικαιοσύνη, τό ἦθος καί τήν ἀρετή τοῦ Θεοῦ, καί θά συνέτριβε παράλληλα καί τήν οὐσία τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου, ὡς λογικοῦ καί ἐλεύθερου δημιουργήματος. Ἔπρεπε ὁ ἴδιος νά συναντήσει στή γῆ τόν παραπλανηθέντα ἄνθρωπο καί νά τόν ἐλευθερώσει πραγματικά ἀπό τή δύναμη τῆς ἁμαρτίας. Αὐτό ἔκανε ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ καί τή διαδικασία αὐτή ἀποκαλοῦμε «κένωση» τοῦ Λόγου. Μέ αὐτή ὁ Λόγος ταπεινώθηκε. Ἄφησε τήν ἐνδοτριαδική δόξα του (χωρίς νά τή χάσει φυσικά) καί μπῆκε σέ μιά νέα κατάσταση ζωῆς, τήν ὁποία χαρακτήριζαν ἡ φτώχεια καί ἡ ταπείνωση, ὁ πόνος καί ἡ ὀδύνη, καί ἡ ὁποία ἀποκορυφώθηκε στόν ἄδοξο θάνατο ἐπί σταυροῦ. Ἡ ἐπίγεια ζωή τοῦ θεανθρώπου ἦταν ἡ ζωή ἑνός ταπεινωμένου ἀνθρώπου. Ἀπέφευγε τίς ἐπιδείξεις καί τήν ἀποδοχή τῶν ἀνθρώπων, δέν εἶχε δικό του σπίτι νά μείνει, ἔζησε σάν ἕνας φτωχός μαραγκός καί συναναστρεφόταν μέ τούς φτωχούς ἀνθρώπους, τούς ταπεινούς, τούς ἀνθρώπους τοῦ πόνου καί τῆς δυστυχίας. Θέλοντας δέ νά δείξει τή μεγάλη ἀξία τῆς ταπεινοφροσύνης, λίγο πρό τοῦ πάθους του ἔνιψε τούς πόδας τῶν μαθητῶν του.

Τό τροπάριο μᾶς τονίζει μέ λιτό καί μεγαλόπρεπο λόγο, ὅτι ὁ Κύριος, ὁ ποιητής τῶν θαλάσσιων συστημάτων, ὁ παντοδύναμος Θεός, θέλοντας νά μᾶς δείξει ὅτι ἡ ταπείνωση εἶναι ὁ ἄριστος τρόπος νά πλησιάσει κανείς τό Θεό καί νά νικήσει τήν ἁμαρτία, ζώστηκε τό λέντιο καί ἔπλυνε τά πόδια τῶν μαθητῶν του, ταπεινούμενος ἀπό ὑπερβολική καλοσύνη καί θέλοντας νά μᾶς σηκώσει ἀπό τά βάραθρα τῆς κακίας καί νά μᾶς ἀνυψώσει στό φωτεινό ὕψος τοῦ οὐρανοῦ.

«Ταπεινούμενος δι᾽ εὐσπλαγχνίαν πόδας ἔνιψας τῶν μαθητῶν σου καί πρός δρόμον θεῖον τούτους κατεύθυνας· ἀπαναινόμενος Πέτρος δέ νίπτεσθαι αὖθις τῷ θείῳ ὑπείκει προστάγματι, ἐκνιπτούμενος καί σοῦ ἐκτενῶς δεόμενος, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος».

Ταπεινώνοντας ἀπό εὐσπλαχνία τόν ἑαυτό σου, ἔνιψες τά πόδια τῶν μαθητῶν σου, Κύριε, καί τούς κατεύθυνες πρός τό θεῖο δρόμο (τῆς σωτηρίας). Ὁ Πέτρος, πού ἀρνήθηκε ἀρχικά νά τοῦ νίψεις τά πόδια, ἔπειτα ὑπάκουσε στό θεῖο σου πρόσταγμα, ἐκνιπτούμενος καί παρακαλώντας σε ἐκτενῶς νά μᾶς δωρήσεις τό μέγα σου ἔλεος.

Ὁ Πέτρος, ὁ τρυφερός καί αὐθόρμητος μαθητής, μή μπορώντας ἀρχικά νά εἰσχωρήσει στό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, ἀντέδρασε σάν ἕνας φυσιολογικός ἄνθρωπος. Ἀρνήθηκε, ἀπό φιλότιμο, νά δεχτεῖ τή νίψη τῶν ποδιῶν του ἀπό τό θεῖο Διδάσκαλο. Ἦταν οἱ σκοτεινές ἐκεῖνες ὧρες, πού ἦταν σαλεμένες οἱ καρδιές τῶν μαθητῶν, καμπτόμενες ἀπό τό βάρος τῆς φοβερῆς στιγμῆς τοῦ Θεοῦ καί μή μπορώντας νά συλλάβουν τό λόγο τῆς ἀπόρρητης θείας οἰκονομίας. Ἀρνήθηκε ὁ Πέτρος νά δεχτεῖ τή χειρονομία τοῦ Χριστοῦ. Ὅμως δέν ἐπέμενε στήν ἄρνησή του, ὅταν δεχόταν νά τοῦ πλύνει τά πόδια. Δέχτηκε τή νίψη ὁ καλοκάγαθος μαθητής, πειθαρχώντας στό πρόσταγμα τοῦ Διδασκάλου. Στήν ἄλλη ὅμως ἄρνηση παραδόθηκε ἀμαχητί ὁ κορυφαῖος τῶν Ἀποστόλων! Αὐτά γιά νά γνωρίζουμε τά μέτρα τῆς φύσεώς μας καί νά προσαρμοζόμαστε μέ ταπείνωση στά μέτρα τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ.

«Συνεσθίων, Δέσποτα, τοῖς μαθηταῖς σου, μυστικῶς ἐδήλωσας τήν παναγίαν σου σφαγήν, δι᾽ ἧς φθορᾶς ἐλυτρώθημεν οἱ τά σεπτά σου τιμώντες παθήματα».

Συντρώγοντας μέ τούς μαθητές σου, Δέσποτα, δήλωσες σ᾽ αὐτούς τήν παναγία σου σφαγή, διά τῆς ὁποίας λυτρωθήκαμε ἀπό τή φθορά, ἐμεῖς πού τιμοῦμε τά σεπτά σου παθήματα.

Οἱ ἄνθρωποι συνηθίζουν στίς μεταξύ τους συνεστιάσεις νά συνδέουν τό τερπνό μετά τοῦ ὠφελίμου συζητώντας ζητήματα σημαντικά γιά τίς διάφορες ὑποθέσεις τους. Στήν τελευταία πασχάλια συνεστίαση τοῦ Χριστοῦ μετά τῶν μαθητῶν του ὁ Κύριος δέν εἶχε λόγους νά εἶναι τερπνός καί εὐχάριστος. Τό πάθος ἅπλωνε τή σκιά του στήν ψυχή τοῦ Διδασκάλου, καί τό ποτήριο τοῦ θανάτου, τό ὁποῖο λίγη ὥρα ἀργότερα θ᾽ ἀπωθοῦσε στήν ἄγρια ἐκείνη νύχτα, πίεζε τήν τρυφερή καί εὐαίσθητη καρδιά του. Αὐτό καί προεῖπε στούς μαθητές του. Τούς προεἷπε τήν παναγία του σφαγή, τό φριχτό σταυρικό του μαρτύριο, τό ὁποῖο θά μᾶς λύτρωνε ἀπό τήν κατάρα τῆς φθορᾶς, πού μπῆκε στόν κόσμο μέ τήν ἀλόγιστη παρακοή τοῦ Ἀδάμ. Ἀπό τή φθορά αὐτή φυσικά σώζονται μόνον ὅσοι μέ πίστη τιμοῦν τά σεπτά του παθήματα.