Πνευματικοί Διάλογοι μέ τόν Ρουμάνο ἡσυχαστή π. Ἡλίε Κλεόπα

218. Πώς μπορεί ό χριστιανός να υψωθεί με τον νου από τα κτίσματα στο Κτίστη Θεό;

Μπορεί κανείς να σκέπτεται τα κτίσματα του Θεού καί να ανεβαίνει ό νους του από τα ορατά στον αόρατο Δημιουργό, μόνο εάν έχει καθαρίσει τον νου καί την καρδιά από τα πάθη. Διαφορετικά δεν μπορεί να δη καί να αισθανθεί μέσα του τον Θεό από τα δημιουργήματα, όπως συμβαίνει με τους ειδωλολάτρες καί αμαρτωλούς ανθρώπους. άκουσε τι λέγει ό Χριστός: «Μακάριοι οί καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». (Ματθ.5,8).

Ό νους εύκολα καθαρίζεται από τίς κακές του σκέψεις. Αρκεί ή ανάγνωσης μιας σελίδας από την Αγία Γραφή ή απαγγελία μιας μικρής προσευχής με προσοχή καί αμέσως ειρηνεύει.

Ενώ η καρδιά καθαρίζεται από τα πάθη με πολλή άσκηση καί με πολύ κόπο αναγεννάτε. Όποιος έχει καθαρή καρδιά είναι πολύ προοδευμένος πνευματικά από εκείνον πού καθάρισε τον νου του από τίς ρυπαρές σκέψεις.

219. Ποια είναι ή αρμόζουσα προσευχή για τους αρχαρίους μοναχούς καί χριστιανούς;

Ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει ότι από εμάς δεν ζητάει ό Θεός τελεία προσευχή (δηλαδή καρδιακή), διότι ή τελειότητα είναι για τους αγγέλους. Σε εμάς τους αρχαρίους συνιστά την προφορική προσευχή, την προσευχή των Ιερών αναγνώσεων από το Ωρολόγιο, το Ψαλτήρι, την καθημερινή στην Εκκλησία Θεία Λειτουργία καί την υπακοή.

Ό άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης λέγει ότι, κατά την πνευματική ηλικία του καθενός, πρέπει να συνίσταται καί το έργο της νοεράς ή καρδιακής προσευχής.
Διότι, εάν κάποιος αρχίσει δηλ. χωρίς να έχει καθαριστή από τα πάθη, αυτή την υψηλή προσευχή, κοπιάζει μάταια καί ταράζεται. Όποτε λοιπόν, κανείς να μην αρχίζει την πνευματική ζωή με καρδιακή προσευχή, αλλά με πρακτική προσευχή, ή οποία συνίσταται από μετάνοιες, από προ¬σκυνήσεις (κλίσεις της κεφαλής) από προσευχές εκ του Ωρολογίου, νηστεία, ανάγνωση του ψαλτηρίου καί άλλων ωφελίμων βιβλίων, υπακοή καί ταπείνωση σε όλους.
Αυτός ό τύπος της πρακτικής ζωής είναι κατάλληλος για όλους, καί για μοναχούς καί για λαϊκούς. Ενώ ή νηπτική ζωή προϋποθέτει φυλακή του νου, νοερά εργασία, νοε¬ρά προσευχή, καρδιακή προσευχή καί ό,τι αφορά την πνευματικό¬τητα της καρδιάς. Αυτά μας δίδαξαν οι Άγιοι Πατέρες μας καί δι¬δάσκαλοι της προσευχής.

220. Πείτε μου, σας παρακαλώ, εκτενέστερα τι είναι ή νοερά καί καρδιακή προσευχή καί πώς φθάνουμε στην καθαρή προσευχή της καρδίας;

Ή νοερά προσευχή είναι εκείνη πού γίνεται με τον νου χωρίς σκέψεις φαντασίες καί πονηρούς λογισμούς. Αυτή είναι ατελής προσευχή, αλλά ανώτερη από την προφορική ή δι' αναγνώσεων προσευχή. Είναι προσευχή με ένα πόδι ή με μία πτέρυγα καί δεν μπορεί να πετάξει διότι δεν συμμετέχει ή καρδία. Ή καρδιακή προσευχή είναι ή τελεία προσευχή με την οποία ενωνόμαστε με τον Χριστό καί μπαίνουμε από αυτή την φθαρτή ακόμη ζωή στην αιώνια ευφροσύνη καί χαρά. Αυτή είναι ή προσευχή των αγίων, των τελείων, ή οποία αποκτάται με πολλούς κόπους καί με την Χάρι του Θεού.

Σ' αυτό το βαθμό της πνευματικής προσευχής, πού λέγεται καί εκστατική προσευχή φθάνει μόνο ένας από κάθε γένος, λέγουν οί διδά¬σκαλοι της προσευχής.

Με την καρδιακή προσευχή επιτυγχάνεται ή ένωση νου καί καρδίας. Κατεβαίνει ό νους στην καρδιά για να παραμείνει εκεί οριστικά καί να ευφραίνεται μυστικά με τον Χριστό. Τότε ή καρδιά σωπαίνει καί δύσκολα ανοίγεται. Τότε πλέον κατα¬πίνει τον Ιησού καί ό Ιησούς καταπίνει αυτήν. Τότε κυοφορείται ή θερμή καρδιακή προσευχή, πού είναι απαλλαγμένη από νοήματα καί φαντασίες. Τότε ό Χριστός μιλάει μαζί μας στην κάμαρα της καρδίας μας καί ό διάβολος πλέον δεν έχει την δύναμη να μας καταβάλει. Ή καθαρή καρδιακή προσευχή αποκτάται με πολυχρονίους κόπους, με την αδιάκοπη επίκληση του Ονόματος του Ιησού, με πολλά δάκρυα, με βαθιά ταπείνωση, με ολονύκτιες αγρυπνίες, με νηστεία, σιωπή, προφύλαξη του νου από λογισμούς κενοδοξίας, με απέραντη υπομονή καί μόνο με την βοήθεια καί την Χάρι του Αγίου Πνεύματος. Επίσης, χωρίς ένα έμπειρο διδάσκαλο της προσευχής καί ικανό Πνευματικό, κανείς να μη τολμήσει να επιχείρηση αυτή την αγγελική προσευχή, διότι αυτή είναι πάνω από όλα ένα μεγάλο δώρο του Θεού.

Όταν μπαίνουμε με τον νου στην καρδιά μας, πρέπει να κλείνουμε τρεις θύρες: Την ορατή θύρα του κελιού μας, για να αποφύγουμε τυχόν ενοχλήσεις των ανθρώπων, την θύρα των χειλέων μας, για να μη μιλάμε με κανέναν καί την θύρα της καρδιάς μας, για να εμποδίσουμε τον διάβολο καί βάζουμε για θυρωρό της καρδιάς τον νου μας. Όταν ό άνθρωπος προσεύχεται καρδιακά, ευρίσκεται μέσα στην αγάπη του Θεού καί δεν επιθυμεί τίποτε παρά να ζει πάντοτε έτσι, όπως επιθυμούσε ό Πέτρος να παραμείνει πάντοτε με τον Χριστό στο Όρος Θαβώρ, κατά την Μεταμόρφωση Του. Ό νους στον καιρό της προσευχής πρέπει να είναι τυφλός, κουφός καί μουγκός, δηλαδή να μη βλέπει, να μην ακούει καί να μη σκέπτεται τίποτε, παρά μόνο τον Ιησού Χριστό.

Αυτή είναι ή προσευχή του Ιησού, πού λέγεται μονολόγιστη ευχή δηλ. με την σκέψη προσηλωμένη στο Όνομα του Ιησού. Τότε ό νους αρπάζεται από το Άγιο Πνεύμα καί συντομεύει την προσευχή για να μην αρπάζεται από τον διάβολο α¬πό το μάκρος εκ των πολλών λέξεων.

Εάν έχουμε μόνο την νοερά προσευχή δεν μπορούμε να γλιτώσουμε από τους διαφόρους πειρασμούς καί την ταραχή. Γι' αυτό οι Άγιοι Πατέρες μας προτρέπουν, λέγοντες τα έξης: «Κατέβα άνθρωπε, από τον νου στην καρδιά καί εκεί θα ευρείς ανάπαυση καί την ηδονή των ηδονών, διότι στον νου γίνεται πανηγύρι καί θόρυβος. Όταν ό νους ενώνεται με την καρδιά, οί Ιερές σκέψεις πρέπει να διαφυλάσσονται στην μνήμη καί όχι στην φαντασία. Αλλιώς δεν μπορείς να κατέβεις με την προσευχή στην καρδιά καί θα παραμείνεις μόνο στην νοερά εργασία».

Από την καθαρή καρδιακή προσευχή ό άνθρωπος μπορεί να φθάσει σ' ένα άλλο είδος ανωτέρας προσευχής, πού λέγεται εκστατική, ή όποια δεν ονομάζεται πλέον προσευχή, αλλά πνευματική θεωρία, στην οποία φθάνουν οί άγιοι. Ή τελευταία και ανώτερη βαθμίδα της προσευχής είναι ή αρπαγή του νου στα ουράνια - με σώμα ή καί χωρίς το σώμα - ό Θεός γνωρίζει, όπως ηρπάγη ό Απόστολος Παύλος μέχρι του τρίτου ουρανού.

 Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα. Όγδοη συνομιλία (ερωτ. 218 -220)