Thursday, 4 July 2013

St. Justin Popovic: Whither does humanistic culture lead?


 St. Justin Popovic

What is the objective of Orthodox culture? It is to introduce and to realize, to the greatest extent possible, the Divine in man and in the world around him; to incarnate God in man and in the world, wherefore Orthodox culture is an incessant service to Christ our God, an incessant divine service. Man serves God by means of all creation; all around himself he systematically and regularly introduces that which is of God into his every effort, into his creativity. He awakens everything divine in nature around him, in order that all of nature, under man’s guidance, might serve God, and thus does all creation participate in a general and mutual divine service, for nature serves that man who serves God.

Theanthropic culture transfigures man from within, and thereby likewise influences his external condition, – it transfigures the soul, and by way of the soul, it transfigures the body. For this culture, the body is the temple of the soul, which lives, moves and has its being through the soul. Take away the soul from the body-and what will remain, if not a stinking corpse? The God-man first of all transfigures the soul-and, subsequently, the body as well. The transfigured soul transfigures the body; it transfigures matter.

The goal of Theanthropic culture is to transfigure not only man and humanity, but also all of nature through them. But how is this goal to be attained? Only by Theanthropic means: through the evangelic virtues of faith and love, hope and prayer, fasting and humility, meekness and compassion, love of God and neighbour. It is by means of these virtues that Theanthropic Orthodox culture is fashioned. Pursuing these virtues, man transfigures his deformed soul, making it beautiful; it is transformed from something dark into something light, something sinful into something holy, something with a dark countenance into something Godlike. And he transfigures his body into a temple that can accommodate his Godlike soul.

It is through the podvig [= (spiritual) ordeal] of procuring the evangelic virtues that man acquires power and authority over himself and over nature around him. Banishing sin both from himself and from the world that surrounds him, man likewise banishes its savage, destructive, ruinous force; he fully transfigures himself and the world, and subdues nature, both within and without and about himself. The finest examples of this are the saints: having sanctified, having transfigured, themselves through the podvig of attaining to the evangelic virtues, they likewise sanctify and transform nature around about them. There are many saints who were served by wild beasts and who, simply by the mere fact of their appearance, could subdue and tame lions, bears and wolves. They treated nature prayerfully, mildly, meekly, compassionately, and gently; being neither harsh, nor stern, nor hostile, nor ferocious.

It is not an external, violent, mechanical imposition thereof, but an inner, good-willed, personal assimilation of the Lord Jesus Christ through the podvig of the Christian virtues that establishes the Tsardom of God on earth, that establishes Orthodox culture-for the Tsardom of God does not come externally or visibly, but internally, spiritually, imperceptibly. The Saviour says: _”The Tsardom of God shall not come perceptibly; And they shall not say: ‘lo, it is here,’ or: ‘lo, it is there.’ For behold, the Tsardom of God is within you.”_ (Luke 17, 20-21) – it is within the God-created and Godlike soul, sanctified by the Holy Spirit, – for _”The Tsardom of God is not food nor drink, but righteousness and peace and joy in the Holy Spirit.”_ (Rom. 14, 17) Yes, in the Holy Spirit, and not in the spirit of man. It can be in the spirit of man to the extent that man infills himself with the Holy Spirit by means of the evangelic virtues. Wherefore the very first and very greatest commandment of Orthodox culture is: _”Seek ye first the Tsardom of God and of His righteousness, and all this shall be added unto you.”_ (Matt. 6, 33), that is, everything will be added unto you which is needful for supporting the life of the body: food, clothing, shelter. (Matt. 6, 25-32) All these things are but the appurtenances of the Tsardom of God, yet Western culture seeks these appurtenances first of all. Therein is its paganism to be found; for, in the words of the Saviour, it is the pagans who seek these appurtenances first of all. Therein is its tragedy, for it has starved the soul in its concern for material things, whereas the sinless Lord has stated once and for all: _”Do not be concerned for your life, for what ye shall eat or drink, nor for your body, what ye shall wear… Because it is the pagans who seek all these things, and because your Heavenly Father knoweth that ye have need of all this. Seek ye first the Tsardom of God and His righteousness, and all this shall be added unto you.” (Matt. 6, 25, 32-33; Luke 12, 22-31)

Great is the extent of those necessities which modern man passionately creates in his imagination. In order to satisfy these senseless needs men have turned our wondrous Divine planet into a slaughterhouse. But our philanthropic Lord has long since revealed what is “the one thing needful” for each man and for all of humanity. And what is this? – the God-man Jesus Christ and everything that He brings with Him: divine truth, divine justice, divine love, divine goodness, divine holiness, divine immortality and eternity, and all the other divine perfections. That is “the one thing needful” for man and for humanity, and all the rest of man’s necessities, in comparison with this, are so insignificant, that they are almost unneeded. (Luke 10, 42)

When man seriously, and in accordance with the Gospel, contemplates the mystery of his own life and of the life around him, then he must, of necessity, conclude that the most pressing need is to reject all necessities and to follow decisively after the Lord Jesus Christ, to unite with Him by way of perfecting the evangelic podvigs. Without having done this, man remains spiritually unfruitful, senseless, lifeless; his soul dries up, crumbles away, disintegrates, and he gradually grows insensate, until such time as he finally dies completely, for the Divine lips of Christ did say: “Abide ye in Me, and I in you. As a branch cannot bring forth fruit of itself, unless it be on the vine: so also you, unless ye be in Me. I am the vine and ye are the branches, he who abideth in Me, and I in him, the same bringeth forth much fruit; for without Me ye can do nothing. He who abideth not in Me shall be cast out, like a branch, and shall wither up, but such branches are gathered and cast into the fire, and they are consumed.” (John 15, 4-6)

It is only by means of a spiritually organic unity with the God-man Christ that man can continue on his life into life eternal and his being-into one of eternal existence. A man of Theanthropic culture is never alone: when he thinks-he thinks through Christ, when he acts-he acts through Christ, when he feels-he feels through Christ. In a word: he incessantly lives through Christ-God, for what is man without God? – at first, half a man, and in the end-no man at all. It is only in the God-man that man finds the completeness and perfection of his own being, his Prototype, his perpetuity, his immortality and eternity, his absolute worth. The Lord Jesus Christ, alone among men and all beings, proclaimed the human soul to be the greatest treasure of all worlds, of those both above and below. “Therefore, fear them not: for there is nothing concealed that shall not be revealed, nor secret which shall not be made known.” (Matt. 10, 26)

All the stars and planets are not worth a single soul. If a man wastes away his soul in sins and vices, he will not be able to redeem it, even were he to become master of all the stellar systems. Here man has but one way out-the God-man Christ-Who is the only One Who grants immortality to the human soul. The soul is not freed from death by material things, but enslaved; and it is only the God-man Who frees man from their tyranny. Material things have no power over the man who belongs to Christ; rather, he has power over them. He sets the true value of all things, for he values them in the same way as did Christ. And whereas the human soul, according to the Gospel of Christ, has an incomparably greater worth than all the beings and all the things in the world, Orthodox culture is therefore primarily a culture of the soul.

Man’s greatness is only in God-that is the motto of Theanthropic culture. Man without God is 70 kg of bloody clay, a sepulchre prior to the grave. European man has condemned to death both God and the soul, but has he not thereby also condemned himself to that death following which there is no resurrection? Try dispassionately to grasp the essence of European philosophy, of European science, politics, culture, civilization, and you will see that in European man they have killed God and the immortality of the soul. And if one seriously ponders the tragedy of human history, then it is possible to see that Deicide always ends with suicide. Remember Judas: first he killed God, and then he destroyed himself, such is the inevitable law of the history of our planet.

The structure of European culture, erected without Christ, must crumble away, crumble away very quickly-prophesied the insightful and astute Dostoyevskii 100 years ago, and the mournful Gogol’ over 100 years ago. And before our very eyes are the prognostications of the Slavonic prophets coming to pass. For 10 centuries has the European Tower of Babel been a-building, and now a tragic picture meets our gaze: what has been constructed is a huge-nothing! General perplexity and confusion have begun: man cannot understand man, nor soul-soul, nor nation-nation. Man has risen up against man, kingdom against kingdom, nation against nation, and even continent against continent.

European man has reached his destiny-determining and head-spinning heights. He has set the superman at the summit of his Tower of Babel, seeking therewith to crown his structure, but the superman went mad just short of the apex and fell from the tower, which is crumbling away and collapsing, in his wake, and being broken down by wars and revolutions. _Homo europaeicus_ had to become a suicide. His “Wille zur Macht” (lust for Power) became “Wille zur Nacht” (longing for Night). And Night, a burdensome Night, descended upon Europe. The idols of Europe are crashing down, and not far distant is that day when not a stone will remain upon a stone of European culture, that culture which builds cities and destroys souls; which deifies creatures and casts away the Creator…

The Russian thinker Herzen, enamoured of Europe, long lived there; but, in the sunset of his life, 100 years ago, he wrote: “For quite some time did we study the worm-eaten organism of Europe; in all its strata, everywhere, we saw the signs of death… Europe is advancing toward a frightful catastrophe… Political revolutions are collapsing beneath the weight of their inadequacy. They have wrought great deeds, but have not accomplished their task. They have destroyed faith, but have not secured liberty. They have kindled in men’s hearts such desires as were not fated to come to pass… Before all others, I turn deathly pale and am affrighted of the impending night… Farewell, dying world! Farewell, Europe!”

The heavens are empty, there is no God in them; the earth is empty, there is no immortal soul upon it. European culture has turned all its slaves into corpses and has itself become a graveyard. “I want to journey to Europe,” says Dostoyevskii, “and I know that I am going to a graveyard.” (F. M. Dostoyevskii. “Zimniya zametki o lyetnikh vpechatlyeniyakh” ["Winter Notes On Summer Impressions"].)

Prior to the First World War, Europe’s impending perdition was sensed and foretold only by melancholic Slavonic seers. Following it, some Europeans also take notice of and sense this. The boldest and most sincere of them, doubtless, was [Oswald] Spengler, who shook the world with his book “Untergang des Abendlandes” (O. Spengler, vol. 1, [_"Obraz i deystvityel'nost'"] “Image and Actuality,” M.- Pg., 1923) In it, through all the means that European science, philosophy, politics, technology, art, religion, etc., could provide him, he shows that the West is perishing. Ever since the First World War, Europe is emitting her pre-mortem death-rattle. Western or Faustian culture, which according to Spengler had its origins in the X-th century, now is passing away and crumbling down, and is destined to perish completely in the XXII-nd century. (At present it would seem that this process has become accelerated.) In the wake of European culture, Spengler foresees the coming of the culture of Dostoyevskii, the culture of Orthodoxy.

With each new cultural discovery, European man grows ever more mortified and dies. European man’s love affair with himself-that is the grave from which he neither desires to-nor, consequently, can-be resurrected. Its infatuation with its reason-that is the fatal passion which desolates European humanity. The only salvation from this is Christ, says Gogol;. But the world throughout which “are dispersed millions of glittering objects that scatter one’s thoughts in all directions, has not the strength to meet with Christ directly.”

The type of European man has capitulated before the fundamental problem of life; the Orthodox God-man has solved all of them, each and every one. European man has solved the problem of life through nihilism; the God-man, through eternal life. For the Darwinian-Faustian man of Europe, the main object of life is self-preservation; for the man of Christ it is self-sacrifice. The first says: sacrifice others for yourself! while the second says: sacrifice yourself for others! European man has not resolved the pernicious problem of death; the God-man has resolved it through Resurrection.

Doubtless, the principles of European culture and civilization are theomachic. Long was the type of European man in his becoming what he is, until such a time as he replaced the God-man Christ with his philosophy and science, with his politics and technology, with his religion and ethics. Europe made use of Christ “merely as a bridge from uncultured barbarism to cultured barbarism; that is, from a guileless barbarism into a sly barbarism.” (Bp. Nikolai [Velimirovich], “Slovo o vsecheloveke” ["A Sermon On Everyman"], p. 334.)


In my conclusions about European culture there is much that is catastrophic, but let this not astonish you, for we are speaking about the most catastrophic period of human history-the apocalypse of Europe, the body and spirit of which are being rent asunder by horrors. Without a doubt, volcanic contradictions are implanted in Europe, the which, if they are not removed, can be resolved only by the final destruction of European culture.

Μήνυμα ἀπό τόν Οὐρανό πρός μία ψυχή πού ὑποφέρει στή γῆ: Ὅλα αὐτά ἦταν ἀπό μένα



"Έχεις ποτέ σκεφτεί ότι όλα που αφορούν εσένα, αφορούν και Εμένα; Διότι αυτά που αφορούν εσένα αφορούν την κόρη του οφθαλμού Μου ;
Είσαι πολύτιμη στα μάτια Μου και σε έχω αγαπήσει, για αυτό είναι ιδιαίτερη χαρά για Μένα να σε εκπαιδεύσω.
Όταν οι πειρασμοί έρχονται επάνω σου και ο πολέμιος, σαν το ποτάμι, θέλω να ξέρεις ότι,
Από Μένα ήταν αυτό.
Θέλω να ξέρεις ότι η αδυναμία σου έχει ανάγκη από τη δύναμη Μου, και η ασφάλεια σου βρίσκεται στο να Με αφήσεις να σε προστατεύω.
Θέλω να ξέρεις ότι, όταν βρίσκεσαι σε δύσκολες συνθήκες, μεταξύ των ανθρώπων που δεν σε καταλαβαίνουν, δεν λογαριάζουν αυτά που σου είναι ευάρεστα, και σε απομακρύνουν
Από Μένα ήταν αυτό. Είμαι ο Θεός σου, οι περιστάσεις τις ζωής είναι στα χέρια μου, δεν βρέθηκες τυχαία στη θέση σου, είναι ακριβώς η θέση που σου έχω ορίσει.
Δε Με παρακαλούσες να σου μάθω την ταπείνωση;Και να, σε έβαλα σ' αυτό ακριβώς το περιβάλλον, στο σχολείο όπου διδάσκουν αυτό το μάθημα.
Το περιβάλλον σου, και αυτοί που ζουν γύρω σου, μόνο εκτελούν το θέλημά Μου. Έχει οικονομικές δυσκολίες και μόλις τα βγάζεις πέρα, να ξέρεις ότι,
Από Μένα ήταν αυτό.
Θέλω να ξέρεις ότι Εγώ διαθέτω τα χρήματα σου και να καταφεύγεις σε μένα, και να γνωρίζεις ότι εξαρτάσαι από Μένα.
Θέλω να ξέρεις ότι τα αποθέματά Μου είναι ανεξάντλητα, και να βεβαιωθείς ότι είμαι πιστός στις υποσχέσεις Μου.
Να μη συμβεί ποτέ να σου πουν την ανάγκη σου «Μην πιστεύεις στον Κύριο και Θεό σου»
Έχεις περάσει ποτέ νύχτα μέσα στη θλίψη; Είσαι χωρισμένος από τους συγγενείς σου, τους ανθρώπους που αγαπάς;
Σου το επέτρεψα για να στραφείς σε Μένα, και σε Μένα να βρεις την αιώνια παρηγοριά και ανακούφιση.
Σε ξεγέλασε ο φίλος σου ή κάποιος που του είχες ανοίξει την καρδιά σου,
Από Μένα ήταν αυτό.
Εγώ επέτρεψα να σε αγγίξει αυτή η απογοήτευση, για να μάθεις ότι ο καλύτερος φίλος σου είναι ο Κύριος.
Θέλω να τα φέρνεις όλα σε Μένα και όλα να Μου τα λες.
Σε συκοφάντησε κάποιος, να το αφήσεις σ' εμένα, σε Μένα να προσκολληθείς, σε Μένα η καταφυγή σου, για να κρυφτείς από την αντιλογία εθνών.
Θα κάνω την δικαιοσύνη σου να λάμψει σαν το φως και την ζωή σου, σαν μέρα μεσημέρι.
Καταστράφηκαν τα σχέδιά σου, λύγισε η ψυχή σου και είναι εξαντλημένη,
Από Μένα ήταν αυτό.
Έκανες σχέδια και είχες δικούς σου σκοπούς Μου, τα έφερες να τα ευλογήσω.
Αλλά Εγώ θέλω να αφήσεις σε Μένα, να κατευθύνω και να χειραγωγώ τις περιστάσεις της ζωής σου, διότι είσαι το ορφανό, και όχι ο πρωταγωνιστής.
Σε βρήκαν απροσδόκητες αποτυχίες, και η απελπισία κατέλαβε την καρδιά σου, να ξέρεις,
Από Μένα ήταν αυτό.
Διότι μ' αυτή την κούραση και το άγχος δοκιμάζω πόσο ισχυρή είναι η πίστη σου στις υποσχέσεις Μου και την παρησσία σου στη προσευχή για τους συγγενείς σου.
Δεν ήσουν εσύ που εμπιστεύτηκες τις φροντίδες γι' αυτούς στην προνοητική αγάπη Μου; Δεν είσαι συ που και τώρα τους αφήνεις στην προστασία της Πανάγνου Μητέρας Μου;
Σε βρήκε σοβαρή ασθένεια, που μπορεί να γιατρευτεί ή είναι αθεράπευτη και σε κάρφωσε στο κρεβάτι σου,
Από Μένα ήταν αυτό.
Επειδή θέλω να Με γνωρίσεις πιο βαθιά, μέσω της σωματικής ασθένειας και να μην γογγύζεις γι' αυτή την δοκιμασία που σου στέλνεται και να μην προσπαθείς να καταλάβεις τα σχέδια Μου, της σωτηρίας της ψυχής των ανθρώπων με διάφορους τρόπους, αλλά αγόγγυστα και ταπεινά να σκύψεις το κεφάλι σου μπροστά στην αγαθότητά Μου.
Ονειρευόσουν να κάνεις κάτι ξεχωριστό και ιδιαίτερο για Μένα και αντί να το κάνεις έπεσες στο κρεβάτι του πόνου
Από Μένα ήταν αυτό.
Διότι τότε θα ήσουν βυθισμένος στα δικά σου έργα, και Εγώ δεν θα μπορούσα να προσελκύσω τις σκέψεις σου σε Μένα, αλλά Εγώ θέλω να διδάσκω τις βαθύτατες σκέψεις και τα μαθήματα Μου, για να Με υπηρετείς.
Θέλω να σε μάθω να συναισθάνεσαι πως είσαι τίποτα χωρίς Εμένα.
Μερικοί από τους καλύτερους υιούς Μου είναι αυτοί, οι οποίοι είναι αποκομμένοι από την δραστική ζωή, για να μάθουν να χειρίζονται το όπλο της αδιάλειπτης προσευχής.
Κλήθηκες απροσδόκητα να αναλάβεις μία δύσκολη και υπεύθυνη θέση, στηριγμένη σε Μένα.
Σου εμπιστεύομαι τις δυσκολίες αυτές, και γι' αυτό θα σε ευλογήσει Κύριος ο Θεός σου σ' όλα τα έργα σου, σ' όλους τους δρόμους σου, σ' όλα, Καθοδηγητής και Δάσκαλος σου θα είναι ο Κύριος σου.
Την ημέρα αυτή, στα χέρια σου, τέκνο Μου έδωσα αυτό το δοχείο με το θείο μύρο, να το χρησιμοποιείς ελεύθερα.
Να θυμάσαι πάντοτε ότι κάθε δυσκολία που θα συναντήσεις, κάθε προκλητική λέξη, κάθε διαβολή και κατάκριση, κάθε εμπόδιο στα έργα σου, που θα μπορούσε να προκαλέσει αγανάκτηση και απογοήτευση, κάθε φανέρωση της αδυναμίας και της ανικανότητας σου, θα χρίεται μ' αυτό το έλαιο.
Από Μένα ήταν αυτό.
Να θυμάσαι πως κάθε εμπόδιο είναι νουθεσία από τον Θεό, και γι' αυτό να βάλεις στην καρδιά σου αυτόν τον λόγο, που σου έχω αποκαλύψει την ημέρα αυτή.
Από Μένα ήταν αυτό.
Να ξέρεις και να θυμάσαι – πάντα, όπου και να είσαι,
ότι οποιοδήποτε κεντρί, θα αμβλυνθεί μόλις θα μάθεις
σε όλα να βλέπεις Εμένα
Όλα σου στάλθηκαν από Μένα, για την τελείωση της ψυχής σου,
Όλα αυτά ήταν από μένα "

(Άγιος Σεραφείμ της Βίριτσα
Εκδόσεις "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ" )

Μωυσής Αγιορείτης, μοναχός: Τί είναι η εκκλησία;

 
Η εκκλησία δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, αλλά θεοΐδρυτη οικοδομή. Η εκκλησία δε σώζεται αλλά σώζει όσους θέλουν. Δεν κάνει επίδειξη ισχύος και δυνάμεως. Ανέχεται, υπομένει καλύτερα. Τη διώκουν αλλά δεν διώκει. Είναι φιλεύσπλαχνη μητέρα και γνωρίζει μόνο να αγαπά. Ο κόσμος δεν γνωρίζει την αξία της γι’ αυτό αδιαφορεί ή και την κτυπά. Η αγκάλη της εκκλησίας έχει αίγλη, θέρμη και εύρος. Μέσα της χωρά και αναπαύει όλους τους μετανοημένους.

Μπορεί ο κόσμος να ξέφυγε, όμως η δίψα και η πείνα για τον Θεό υπάρχει βαθιά στην καρδιά του σύγχρονου ανθρώπου. Υπάρχουν και στους δύσκολους καιρούς άνθρωποι γνήσια πιστοί που δεν παρασύρθηκαν από την ευκολία και την κακία. Η πνευματική ζωή δεν θέλει μεγάφωνα και προβολείς, δημοσιότητα, διαφήμιση και επικρότηση. Αγαπά πολύ την άφωτη μυστικότητα και την ιερή σιγή. Ορθόδοξοι Χριστιανοί όσοι δεν φανατίζονται τα υπέρμετρα, δεν θυμώνουν με τους κακούς, δεν κυνηγούν τους αμαρτωλούς αλλά την αμαρτία, δεν διαπομπεύουν και δεν γελοιοποιούν κανένα, δεν ευκολοσκανδαλίζονται.

Η αποστολή των Χριστιανών στον κόσμο σήμερα δεν είναι καταγγελτική, ανατρεπτική και εισαγγελική. Οι πιστοί αισθάνονται συνυπεύθυνοι για το υπάρχον κακό στον κόσμο. Είναι ανεκτικοί, συμπαθείς και επιεικείς με τους άλλους. Κύριο έργο τους δεν είναι να καταλογίζουν ευθύνες, να παρατηρούν τους άλλους συνεχώς αυστηρά, να μεμψιμοιρούν και να μελαγχολούν για το πολύ κακό των καιρών μας.

Η εκκλησία του Χριστού δεν φοβάται, δεν αισθάνεται ανασφαλής, δεν παίρνει επιθετική ή αμυντική στάση. Υπάρχει σε κάποιους μια φοβία και μια καχυποψία ότι όλοι μας εχθρεύονται και πολύ μας πολεμούν. Η υπερβολική καχυποψία είναι νοσηρή, εγωπαθής και φανερώνει άνθρωπο που δεν έχει εμπιστοσύνη στο Θεό αλλά στον εαυτό του. Και θέλει κανείς συνεχώς να παρατηρεί τους άλλους, να τους κάνει όπως θέλει και φαντάζεται. Άνθρωπος που δεν αγαπά είναι δυστυχισμένος. Η χριστιανική αγάπη είναι πάντοτε διφυής, προς Θεό και άνθρωπο. Η αγάπη αυτή είναι ανιδιοτελής, ουσιαστική και πασίχαρη.

Η εκκλησία ξέρει μόνο να αγαπά. Δεν δυσκολεύεται καθόλου να υποδεχθεί το απομακρυσμένο τέκνο της, αν θελήσει να τη πλησιάσει. Δεν το μαλώνει, δεν το επιτιμά, δεν του φωνάζει, δεν το κάνει να περιμένει, το αγκαλιάζει αμέσως, το καταφιλά. Τέτοια εκκλησία έχουμε, μάνα φιλόστοργη, καταδεκτική. Η εκκλησία κινείται στον κόσμο αλλά δεν είναι εκ του κόσμου τούτου.

Κάθε φορά που επιχειρήθηκε να δοθεί στην εκκλησία κοσμική δύναμη, είχαμε εκτροπή από την αποστολή της και αποτυχία από τον προορισμό της. Η εκκλησία θα μπορούσαμε να πούμε είναι ένα πνευματικό φαρμακείο, θεραπευτήριο και ησυχαστήριο. Θεωρούν ότι η εκκλησία είναι υπερβολική, δύσκολη, απαιτητική, απηρχαιωμένη, όλο απαγορεύσεις, δικαιολογεί μόνο τους άλλους.

Φέρνουν οι άνθρωποι γνωστές ενστάσεις. Έχουμε κι εμείς καρδιά και δικαιώματα, όλο εμείς θα υποχωρούμε, θα ταπεινονόμαστε, θα πηγαίνουμε με το σταυρό στο χέρι; Οι άλλοι θα μας φάνε λάχανο, θα μας πατήσουν, θα μας βγάλουν το λάδι, θα μας περιθωριοποιήσουν και θα μας εκμεταλλευτούν. Έχουμε κι εμείς, βρε αδελφέ, τα όριά μας. Τα βάζουμε κάποτε και με τον Θεό, που δεν μας καταλαβαίνει, δεν μας ακούει, δεν επεμβαίνει, σιωπά ενοχλητικά, δεν μας υπολογίζει.

Ο Θεός είναι πάντοτε με ανοιχτή θύρα, καλεί όλους τους πεφορτισμένους και κεκοπιακότες να τους αναπαύσει αληθινά. Δεν έχει ώρες που δέχεται και άλλες όχι, δεν χρειάζονται μεσάζοντες, να κλείσεις συνάντηση από τα πριν, να έχεις τίτλους, να είσαι κάτι, να έχεις ιδιαίτερες γνώσεις. Είναι ένας Θεός υπέροχος, που ποτέ δεν κρατά κρατούμενα και δεν ξεσυνερίζεται. Απεχθάνεται τρομερά την υποκρισία και τη ψευδοαγιότητα. Του αρέσουν τα ντόμπρα, τα γνήσια, τ’ αληθινά, ελεύθερα και εγκάρδια πράγματα.

Η εκκλησία δεν χάνει, εμείς χάνουμε. Δεν ζητά οπαδούς αλαλάζοντες και καταχειροκροτούντες. Είναι κατά των οπαδών. Ζητά και έχει παιδιά αγαπητά. Η εκκλησία τηρεί τις υποσχέσεις της. Δεν ξεγέλασε ποτέ κανέναν. Τα είπε όλα από την αρχή καθαρά και ξάστερα. Η εκκλησία θεραπεύει, συγχωρεί, μεταμορφώνει τον λύκο σε αρνί, ανασταίνει, χαριτώνει, παραμυθεί, αγιάζει, σώζει και λυτρώνει. Η εκκλησία ευλογεί και εμπνέει παντού και πάντοτε. Η εκκλησία υπάρχει για όλους. Δεν εκβιάζει κανένα, δεν του τραβά το αυτί. Η εκκλησία υπάρχει και θα υπάρχει. Πολλοί τη φθόνησαν, τη χτύπησαν και τη μίσησαν.

Διατηρείται όμως ακέραια, νικηφόρα παρά την τόση πολεμική, ακόμη και κάποτε και αυτών των ίδιων των εκπροσώπων της. Ο κόσμος αγνόησε τον βαθύ πνευματικό πλούτο της εκκλησίας και ασχολήθηκε με τα κτήματά της. Δεν ήθελε πολύ να μπερδεύεται καθημερινά στα πόδια του. Να την έχει για Χριστούγεννα και Πάσχα και για πολύ έκτακτες ανάγκες. Την εκκλησία μερικοί σήμερα τη θέλουν μόνο για το κοινωνικό της έργο, κάτι σαν παράρτημα του υπουργείου κοινωνικής προνοίας.

Η ορθόδοξη εκκλησία όμως δεν πεισμώνει, δεν κακιώνει, δεν εκδικείται. Συνεχίζει έναν θαυμαστό τρόπο το σωτήριο έργο της, που κανείς δεν μπορεί να αντικαταστήσει. Η εκκλησία δεν θυμώνει που δεν της αναγνωρίζουν την αξία της, αλλά λυπάται. Μπορεί να της πήραν την περιουσία της, να της πάρουν και την υπόλοιπη, να είναι δίχως κανένα περιουσιακό στοιχείο, σαν τον γυμνό Χριστό στη Φάτνη και όμως να παραμένει αμύθητα πλούσια. Μπορεί κάποιοι ελάχιστοι εκπρόσωποί της λαθεύουν, όμως δεν παύει να δίνει ορθό νόημα βίου, υψηλούς στόχους, να γεννά Αγίους.