Γ.Νεκτάριος Μουλατσιώτης-Τι αντίσταση πρέπει να κάνουμε όταν ο διάβολος...νικά

Ομιλία Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη με θέμα: "ΤΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΤΑΝ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΝΙΚΑ" Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στην Ιερά Μονή Αγίων Αυγουστίνου Ιππώνος και Σεραφείμ του Σαρώφ την Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013.

Αγίου Κυρίλλου, Αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων: "Ομιλία εις την Δευτέραν Παρουσίαν του Κυρίου"

 

Διακηρύττουμε παρουσίαν Χριστού, όχι μόνον μίαν, αλλά και δευτέραν πολύ καλλιτέραν της προηγουμένης· διότι η πρώτη αποτελούσε επίδειξιν υπομονής, ενώ η ερχομένη φέρει το στέμμα της θείας Βασιλείας. Πράγματι στον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν τα πάντα, ως επί το πλείστον, είναι διπλά· διπλή γέννησις, μία από τον Θεόν προαιωνίως και μία από την Παρθένον στους εσχάτους καιρούς· δύο κάθοδοι· μία η αφανής «ως επί πόκον» και Δευτέρα η ένδοξος και επιφανής, η μέλλουσα.

Κατά την πρώτην παρουσίαν εσπαργανώθη στην φάτνην, στην Δευτέρα «αναβάλλεται(ενδύεται) φως ως ιμάτιον». Στην πρώτην «υπέμεινε σταυρόν αισχύνης καταφρονήσας», στην δευτέραν θα έλθη δοξαζόμενος, δορυφορούμενος από στρατιές αγγέλων. Δεν μένουμε λοιπόν στην πρώτην μόνον παρουσίαν, αλλά προσδοκούμε και την δευτέραν…Έρχεται ο Σωτήρ όχι για να δικασθεί πάλιν, αλλά για να δικάσει τους δικαστάς του· αυτός που προηγουμένως, όταν εκρίνετο, εσιωπούσε, λέγει ύστερα στους παρανόμους, υπενθυμίζοντας όσα ετόλμησαν κατα την σταύρωση: «Ταύτα εποίησας και εσίγησα». Τότε ήλθε για να εκπληρώσει την Θείαν Οικονομίαν, και εδίδασκε τους ανθρώπους με την πειθώ· τώρα όμως θα αναγκασθούν να τον αναγνωρίσουν ως Βασιλέα τους, έστω και χωρίς να το θέλουν…

 

«Όταν δε έλθη ο Υιός του ανθρώπου εν τη δόξη αυτού, και πάντες οι άγιοι άγγελοι μετ’ αυτού». Βλέπε, άνθρωπε, ενώπιον πόσων θα εμφανισθείς στο κριτήριο.Θα είναι τότε παρόν όλο το γένος των ανθρώπων. Αναλογίσου λοιπόν πόση είναι η φυλή των Ρωμαίων· αναλογίσου πόσοι είναι οι άλλοι, οι βάρβαροι οι οποίοι ζουν τώρα και πόσοι έχουν ταφεί τα τελευταία εκατόν χρόνια· πόσοι ετάφησαν μέσα σε χίλια χρόνια· αναλογίσου πόσοι είναι από τον Αδάμ μέχρι σήμερα. Μεγάλο πλήθος βέβαια, αλλά και πάλιν μικρόν είναι· διότι οι άγγελοι είναι περισσότεροι· εκείνοι είναι τα ενενήντα εννέα πρόβατα, η δε ανθρωπότης μόνο το ένα…

 

Παρευρίσκεται τότε στο κριτήριο ο Θεός και Πατήρ των απάντων, μαζί του θα κάθεται ο Ιησούς Χριστός, θα είναι δε παρόν και το Άγιον Πνεύμα· αγγελική σάλπιγγα θα προσκαλέσει όλους εμάς, οι οποίοι θα φορούμε ως ένδυμα τα έργα μας. Άραγε δεν οφείλουμε να αγωνιούμε από τώρα; Και μη νομίσεις, άνθρωπε, ότι είναι μικρή καταδίκη το να κατακριθείς ενώπιον τόσου πλήθους· μήπως δεν προτιμούμε πολλές φορές να πεθάνομε, παρά να κατηγορηθούμε από φίλους;

 

Ας έχομε την αγωνία, λοιπόν, αδελφοί, μη μας καταδικάσει ο Θεός, ο οποίος, αν πρόκειται να μας καταδικάσει, δεν έχει ανάγκη από εξέταση ή έλεγχο· μήν πείς ότι την νύκτα όταν επόρνευσα ή έκανα μαγείες ή έπραξα κάτι άλλο, και δεν υπήρχε άνθρωπος εκεί. Από την συνείδηση σου κρίνεσαι, «μεταξύ αλλήλων των λογισμών κατηγορούντων ή και απολογουμένων, εν ημέρα, ότε κρινεί ο Θεός τα κρυπτά των ανθρώπων». Σε αναγκάζει να πεις την αλήθεια το φοβερό πρόσωπο του Κριτού, ή μάλλον, και αν δεν την πείς, σε ελέγχει. Διότι θα αναστηθείς φορώντας τις αμαρτίες σου, ή τις αρετές σου· αυτό δήλωσε ο ίδιος ο Κριτής…

 

Τι λέγει λοιπόν ο κριτής για την ενδυμασία ή μή των έργων σου; « Και συνάξουσιν έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη»· διότι πρέπει τα πάντα νά κλίνουν γόνυ ενώπιον του Χριστού, τα επουράνια και τα επίγεια και τα καταχθόνια. «Και αφορίσει αυτούς απ’ αλλήλων, ώσπερ ο ποιμήν αφορίζει τα πρόβατα από των ερίφων». Πως διαχωρίζει ο ποιμήν; Μήπως ερευνά κάποιο βιβλίο, να μάθει ποιο είναι πρόβατο και ποιό ερίφιον;Ή τα διακρίνει από την εμφάνιση; Δεν φανερώνει το μαλλί το πρόβατο, το δε σκληρό και τριχωτό το ερίφιο; Έτσι, άν μεν καθαριστείς τώρα από τις αμαρτίες σου, έχεις στο εξής τις πράξεις σου ως έριον καθαρό, και η στολή σου μένει αμόλυντη, και λέγεις πάντοτε το «εξεδυσάμην τον χιτώνα μου, πως ενδύσομαι αυτόν;». Από την ενδυμασία αναγνωρίζεσαι ότι είσαι πρόβατο…Μή γένοιτο όμως κάποιος από τους παρόντες να αποβληθεί από την χάρη, ούτε εξαιτίας των φαύλων πράξεων του να βρεθεί στα αριστερά τάγματα των αμαρτωλών.

 

Πως, θα πεί κάποιος, θα αποφύγομε το πυρ; Και πως θα εισέλθομε στην Βασιλεία; «Επείνασα», λέγει, «και εδώκατε μοι φαγείν»· ιδού τρόπος. Δεν χρειάζεται αλληγορία εδώ, αλλά να εκτελέσουμε τα λεγόμενα· «επείνασα και εδώκατε μοι φαγείν· εδίψησα, και εποτίσατέ με· ξένος ήμην και συνηγάγετέ με· γυμνός, και περιεβάλετε με· ησθένησα, και επεσκέψασθέ με· εν φυλακή ήμην, και ήλθετε πρός με». Εάν τα πράξεις αυτά, θα συμβασιλεύσεις· εάν όμως δεν τα πράξεις, θα κατακριθής. Άρχισε λοιπόν από τώρα να τα εργάζεσαι αυτά, και επίμενε στην πίστη, για να μην αποκλεισθείς έξω, αναβάλλοντας να αγοράσεις έλαιον σαν τις μωρές παρθένους· μη ξεθαρρευθείς επειδή απλώς κρατείς την λαμπάδα, αλλά διατήρησέ την αναμμένην. Ας λάμψει το φώς των καλών έργων σου ενώπιον των ανθρώπων, και μη βλασφημείται εξαιτίας σου ο Χριστός. Φόρεσε ένδυμα αφθαρσίας, διαπρέποντας στα καλά έργα…

 

Είθε ο Θεός των όλων να σας διαφυλάξει όλους, ώστε να διατηρείτε στη μνήμη σας τα σημεία της συντέλειας του κόσμου και να μείνετε ακατανίκητοι από τον Αντίχριστο. Έμαθες τα σημεία του πλάνου που πρόκειται να έλθει· έλαβες τις αποδείξεις του αληθινού Χριστού, του κατερχομένου φανερά από τους ουρανούς. Τον μεν ένα, τον ψεύτικο, απόφυγέ τον. Τον δε άλλον, τον αληθινό, προσδόκα τον. Έμαθες τον τρόπν, πως στην Κρίση θα καταταγείς στα δεξιά του. Τήρησε αυτά που σου εμπιστεύθηκε ως παρακαταθήκη ο Χριστός, διαπρέποντας σε έργα αγαθά, ώστε να παρουσιαστείς με παρρησίαν ενώπιον του Κριτού και να κληρονομήσεις τη Βασιλεία των Ουρανών.

 

--------------------------------------------

(πηγή: ΚΑΤΗΧΗΣΕΙΣ, Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Εκδ. «ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ» Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 1991, σ. 304 κ. εξ. Αποσπάσματα).

«Βιολογικός» άνθρωπος, «θεολογικός» άνθρωπος και πρόσωπο,σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας.

Υπάρχει μια σοβαρή παρανόηση από πολύ κόσμο στο θέμα της δημιουργίας του Αδάμ. Επειδή δεν γίνεται κατανοητή η θεολογική έννοια των λέξεων: «άνθρωπος» και «πρόσωπο», άλλοι εμμένουν σε παρερμηνείες της Γένεσης και άλλοι απορρίπτουν την ιστορία του Αδάμ ως παραμύθι (κυρίως οι άθεοι).  Έτσι, τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότερες φωνές ακούγονται στην Εκκλησία, να ζητούν τη διευκρίνιση κάποιων πραγμάτων, που θα επιτρέψουν στους πιστούς να συμβιβάσουν την Ορθόδοξη πίστη, με τα πορίσματα της Επιστήμης.

               Ξεκινάμε, από τη σωστή έννοια του «εμφυσήματος», του Θεού στον Αδάμ. Η Γένεση δεν μιλάει ούτε για «ψυχή», ούτε για «ανάσα» απλή, ούτε για βιολογικό «ζωντάνεμα». Μιλάει για το Άγιο Πνεύμα που του δόθηκε και τον έκανε «ψυχή ζώσα» πνευματικά, ανεβάζοντάς τον από το «κατ’ εικόνα» στο «καθ’ ομοίωσιν». Λέγει ο Ιω. Χρυσόστομος: «Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, χουν λαβών από της γης. και ίνα μη δείξη το Πνεύμα το άγιον αλλότριον της δημιουργίας, ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Λόγος εις την αρχήν της αγίας Τεσσαρακοστής, και εις εξορίαν του Αδάμ, και περί πονηρών γυναικών, PG 56. 530).  Τις ίδιες ακριβώς θέσεις εκφράζουν και οι άγιοι: Ειρηναίος Λουγδούνου, Μ. Βασίλειος, Κύριλλος Αλεξανδρείας, Αναστάσιος Σιναϊτης, Συμεών νέος Θεολόγος, Γρηγόριος Παλαμάς, Σεραφείμ του Σάρωφ, Νικόδημος αγιορείτης. Από την άλλη, δεν υπάρχει καμία αντίφαση της Αγίας Γραφής και της Επιστήμης, που μας μιλάει για παλαιοντολογικά ευρήματα πολιτισμών, πριν από την εποχή του Αδάμ. Εάν λοιπόν η Αγία Γραφή ΔΕΝ παρουσιάζει τον Αδάμ ως βιολογικό πατέρα της ανθρωπότητας, γιατί τον ονομάζουμε «πρωτόπλαστο»;

Το θέμα είναι ποια είναι η αρχή και η αιτία, δηλαδή αυτό που κάνει τον άνθρωπο ένα συγκεκριμένο ον, αν δεν είναι η ουσία του; Το θέμα συζητείται και σε μια από τις επιστολές του Μ. Βασιλείου σε διάλογο με τον Αμφιλόχιο. Σε μια απ’ αυτές τις επιστολές αναλύεται όλο αυτό το πρόβλημα και ο Μ. Βασίλειος συμφωνεί με την άποψη, ότι εφ’ όσον δεν υπάρχει ποτέ ουσία γυμνή ανθρώπινη ως αρχή του ανθρώπου, το πρωταρχικό οντολογικό κατηγόρημα του ανθρώπου δεν είναι η ουσία του. Αλλά πρέπει να είναι οπωσδήποτε ένα συγκεκριμένο ον και αυτό είναι ο Αδάμ. Δηλαδή, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν ότι έλκουμε την καταγωγή μας, την ύπαρξή μας, ως επί μέρους όντα, από την κοινή φύση την ανθρώπινη, πρέπει ως Χριστιανοί να πούμε ότι έλκουμε την ύπαρξή μας ο καθένας από ένα πρόσωπο, τον Αδάμ. Η αιτία του «είναι» μας, δεν είναι η φύση μας, αλλά ένα πρόσωπο.

Έτσι εξηγείται, γιατί στη Γένεση ο Θεός λέει: «Ποιήσωμεν άνθρωπον (Εβραϊκά Αδάμ) κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν…» (Γένεση 1/α΄ 26). Γιατί ο Θεός, δεν βλέπει την ανθρωπότητα ως μάζα, αλλά ως πρόσωπα. Και επειδή δεν υπάρχει «ουσία γυμνή» κατά τη Χριστιανική θεολογία, προ της δημιουργίας του ανθρώπου, συνόψισε την ανθρωπότητα στο πρόσωπο του Αδάμ, ως υπόσταση της ανθρώπινης φύσης.

Ο Αδάμ ως ο πρώτος «θεολογικός» άνθρωπος

Γιατί όμως τον Αδάμ και όχι κάποιον άλλον; Αυτό δεν σημαίνει, ότι ήταν ο πρώτος άνθρωπος; Θα μπορούσε να αναφερθεί πληθώρα πατερικών χωρίων, στα οποία φαίνεται ότι οι Πατέρες, όταν μιλούν για την κορωνίδα της δημιουργίας, το τελειότερο έργο του Θεού, το αποκαλούν άνθρωπο. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι, όταν τον αποκαλούν άνθρωπο, δεν το εννοούν με την βιολογική του απλώς υπόσταση, αλλά με την παρουσία και του Αγίου Πνεύματος μέσα του. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: «άνθρωπος γαρ εστίν, ουχ όστις απλώς χείρας και πόδας έχει ανθρώπου, ουδ’ όστις εστι λογικός μόνον, αλλ’ όστις ευσέβειαν και αρετήν μετά παρρησίας ασκεί» (PG 49. 232). Δεν φθάνει να γεννηθεί κάποιος βιολογικά, για να ονομασθεί άνθρωπος, αλλά πρέπει να έχει μέσα του και το Άγιο Πνεύμα. Και αυτό είναι σημαντικό, γιατί όποια σχέση υπάρχει μεταξύ ψυχής και σώματος, τέτοια σχέση υπάρχει μεταξύ της ψυχής και του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, ζωντανός και πραγματικός άνθρωπος είναι εκείνος που «χαριτώνεται» από την Χάρη του Θεού. Διαφορετικά, είναι μεν άνθρωπος, αλλά είναι νεκρός για τον Θεό, και, κυριαρχούμενος από διάφορα πάθη, μοιάζει με τα ζώα.

Σύμφωνα λοιπόν με την Ορθόδοξη πίστη, εφ’ όσον άνθρωπος είναι μόνο όποιος λαμβάνει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, και ο Αδάμ ήταν ο πρώτος που έλαβε το Άγιο Πνεύμα, ήταν Ο ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Γι’ αυτό και ο Θεός, θεώρησε τον Αδάμ ως την υπόσταση εκείνη που έγινε φορέας της ανθρώπινης φύσης και του έδωσε έτσι την πνευματική πατρότητα της ανθρωπότητας ολόκληρης. Με την έννοια αυτή, τον ονομάζουμε ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΟ. Γιατί ήταν ο πρώτος, που πλάσθηκε (εκτός από κατ’ εικόνα), και καθ’ ομοίωσιν του Θεού.

Η έννοια του προσώπου

Εδώ εισέρχεται και η έννοια της σχέσης. Γιατί δίνοντάς του ο Θεός το Άγιο Πνεύμα, δημιούργησε μαζί του μια προσωπική σχέση. Και αυτό ήταν που έκανε τον Αδάμ «το πρώτο πρόσωπο» της ανθρώπινης φύσης και την υποστατική αιτία της. Παρά το ότι οι άγιοι Πατέρες ομιλούντες για τον Θεό τον ονομάζουν Πρόσωπο και ομιλούντες για τον άνθρωπο, τον αποκαλούν, κυρίως, άνθρωπο, εν τούτοις τον όρο πρόσωπο, σε μερικές περιπτώσεις, τον αποδίδουν και στον άνθρωπο. Και, βέβαια, αυτό γίνεται με συγκατάβαση, γιατί γνωρίζουν, ότι υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ Θεού και ανθρώπου, μεταξύ δημιουργού και δημιουργήματος. Ο Θεός είναι άκτιστος, ενώ ο άνθρωπος είναι κτιστός….

…Σε άλλη περίπτωση, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αποδίδει στον άνθρωπο τους όρους υπόσταση και πρόσωπο. Γράφει: «Επειδή δε πολλοί εισιν οι άνθρωποι, ο καθένας άνθρωπος υπόστασις εστίν, οίον Αδάμ υπόστασίς εστι, και η Εύα άλλη υπόστασις, και ο Σηθ ετέρα υπόστασις. Ομοίως και επί των λοιπών. Έκαστος άνθρωπος υπόστασις ετέρα παρά τους λοιπούς ανθρώπους εστί, και έκαστος βους υπόστασίς εστι, και έκαστος άγγελος υπόστασίς εστίν. Ώστε φύσις και μορφή και ουσία εστί το κοινόν και περιέχον τας ομοουσίους υποστάσεις, υπόστασις δε και άτομον και πρόσωπον το μερικόν ήγουν έκαστος των υπό το αυτό είδος περιεχομένων» Από αυτό το χωρίο φαίνεται ότι και ο άνθρωπος είναι υπόσταση, και, επειδή η υπόσταση ταυτίζεται με το πρόσωπο, γι’ αυτό και ο όρος πρόσωπο αποδίδεται και στον άνθρωπο.

Μια τέτοια συσχέτιση μεταξύ του ανθρώπου και του προσώπου μπορούμε να δούμε αμυδρώς και σε μερικά χωρία της Αγίας Γραφής. Ο Απόστολος Παύλος, μιλώντας για την ένωση και την κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, χρησιμοποιεί την έκφραση «πρόσωπον προς πρόσωπον». Λέγει: «βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον» (Α΄ Κορινθίους 13/ιγ΄ 12). Αν σκεφθούμε ότι το χωρίο αυτό αναφέρεται στην νοερά προσευχή, δηλαδή στον φωτισμό του νου («δι’ εσόπτρου εν αινίγματι») και την θεώση, δηλαδή την θεωρία του Θεού («πρόσωπον προς πρόσωπον»), τότε μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο άνθρωπος μπορεί να χαρακτηρισθεί πρόσωπο, όταν ενωθεί με τον Θεό δια της θεώσεως και στην κατάσταση της θεώσεως. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο πραγματικός άνθρωπος. Επίσης, ο ίδιος ο Απόστολος αναφερόμενος σε μια μεγάλη θλίψη στην Ασία και στην απαλλαγή του με τη βοήθεια του Θεού και τις προσευχές των Χριστιανών, λέγει: «ος εκ τηλικούτου θανάτου ερρύσατο ημάς και ρύεται, εις ον ηλπίκαμεν ότι και έτι ρύσεται, συνυπουργούντων και υμών υπέρ ημών τη δεήσει, ίνα εκ πολλών προσώπων εις το εις ημάς χάρισμα δια πολλών ευχαριστηθή υπέρ ημών» (Β΄ Κορ. 1/α΄ 10,11).

Σήμερα, χρησιμοποιείται κατά κόρον ο όρος πρόσωπο και «προσωπικότης», για τον άνθρωπο… στην ορθόδοξη, όμως, διδασκαλία η οντολογία του ανθρώπου, βρίσκεται στο Αρχέτυπό του, στον Θεό που τον δημιούργησε, αφού ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Θεού πλασμένος. Έτσι «η βιολογική ύπαρξη δεν εξαντλεί τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος κατανοείται οντολογικά από τους Πατέρες μόνο ως ον θεολογικό. Η οντολογία του είναι εικονική» (Παν. Νέλλα: Ζώον θεούμενον, εκδ. Εποπτεία, Αθήνα 1979, σελ. 33, 34).

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο πρόσωπο και για τον άνθρωπο με μεγάλη προσοχή και αφού κάνουμε μερικές διευκρινίσεις. Μια από αυτές είναι ότι, όπως τον όρο άνθρωπο, κατά τους Πατέρες δεν μπορούμε να τον αποδώσουμε μόνον σε όλους εκείνους που ζουν, αλλά κυρίως σε όσους μετέχουν της καθαρτικής, φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού, έτσι και τον όρο πρόσωπο, μπορούμε να χρησιμοποιούμε γι’ αυτούς που πορεύονται προς την κατά Χάριν θέωση και είναι θεούμενοι. Όπως το «κατ’ εικόνα» είναι δυνάμει ομοίωσις και η ομοίωσις ενεργεία «εικόνα», έτσι και ο άνθρωπος με την βιολογική του ύπαρξη είναι δυνάμει άνθρωπος και πρόσωπο. Θα γίνει πραγματικά άνθρωπος, όταν μεθέξει της ακτίστου ενεργείας του Θεού. Εφόσον ο Θεός είναι Πρόσωπο σημαίνει, πως ο άνθρωπος γίνεται πρόσωπο, όταν ενωθεί με τον Θεό.

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, ο Αδάμ δεν είναι ένας απλός συμβολισμός, όπως θέλουν πολλοί να τον θεωρούν, αλλά ένα πραγματικό ΠΡΟΣΩΠΟ, το πρώτο ανθρώπινο πρόσωπο, και ο πρώτος άνθρωπος, με τη θεολογική έννοια των όρων αυτών. Είναι αυτός στον οποίον ο Θεός έδωσε για πρώτη φορά το Άγιο Πνεύμα Του, και δημιούργησε μαζί του ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ. Έτσι, ο Αδάμ καθίσταται ο πρώτος που έγινε ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟ, και όχι «δυνάμει» που είναι κάθε άλλος που πλάσθηκε «κατ’ εικόνα του Θεού». Με την ιδιότητα αυτή, ο Αδάμ καθίσταται επίσης ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΟΣ, και όχι με τη βιολογική έννοια, που νομίζουν πολλοί.

Δεν έχουμε λοιπόν καμία αντίφαση μεταξύ Αγίας Γραφής και Επιστήμης. Ούτε θεολογική ή ανθρωπολογική αντίφαση με τα πορίσματα της Παλαιοντολογίας, που αποδεικνύει, ότι υπήρχαν «δυνάμει» άνθρωποι πριν ακόμα από τον Αδάμ.

            Σύμφωνα λοιπόν με τα ανωτέρω εκτεθέντα, η διήγηση της Γένεσης απλοποιείται και γένεται σύμφωνη με τα ευρήματα της Παλαιοντολογίας, Βιολογίας και Ανθρωπολογίας. Έτσι: την 6^η ημέρα της Δημιουργίας, ο Θεός εκφράζει την επιθυμία της κατασκευής ανθρώπου, κατ’ εικόνα του και ομοίωσή του. Δημιουργεί λοιπόν άνθρωπο, μόνο κατ’ εικόνα, (όχι τον Αδάμ), άνδρα και γυναίκα, τους ευλογεί και τους προτρέπει να κάνουν πολλά παιδιά. Έτσι, η 1^η αυτή κατασκευή δημιουργεί τον «βιολογικό» άνθρωπο. Την 7^η ημέρα, ημέρα κατάπαυσης του Θεού από τη Δημιουργία, πλάθει από τον «βιολογικό» άνθρωπο, τον «θεολογικό» άνθρωπο, τον Αδάμ, τον πρώτο άνθρωπο που γίνεται «καθ’ ομοίωσιν», τον τοποθετεί στον Παράδεισο, δεν τον ευλογεί, γιατί είναι ήδη ευλογημένος (αφού ομοιάζει με το Θεό) και δεν τον προτρέπει να κάνει πολλά παιδιά με τη σύντροφό του Εύα, γιατί στον Παράδεισο, «ούτε γαμούσιν, ούτε εκγαμίζονται». Την 6^η ημέρα λοιπόν δημιουργείται ο «βιολογικός» άνθρωπος (χωρίς πρόσωπο), κατ’ εικόνα Θεού και την 7^η ημέρα, ο «βιολογικός» άνθρωπος μεταβάλλεται σε «θεολογικό» άνθρωπο, καθ’ ομοίωση του Θεού και τότε αποκτά πρόσωπο

Ι. ΚΑΡΔΑΣΗΣ

π.Ανδρέας Κονάνος -Κουράστηκα, Βαρέθηκα, Χωρίζω..

Κουράστηκα, Βαρέθηκα, Χωρίζω Ι.Ν.Αγ.Βαρβάρας Αργυρουπόλεως 28-11-2011

Saint Gregory of Nyssa-On Eternal Hell

Saint Gregory of Nyssa

By Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos

In many of his texts St. Gregory speaks of man's freedom of choice, which is not abolished by God, and also about the perpetuity of Hell. Both these positions of his remove every notion of the theory of the restoration of all things as affirmed by Origen.

In his great catechetical oration, in which he refers to the Catechism and the value of Baptism, at the end he continues the subject of the change in a man's whole existence which comes about by his choice. He writes that holy Baptism is called birth from above, that is, it is man's rebirth and reconstitution, but it does not alter his characteristic features. This human nature does not of itself admit of any "change by Baptism", and neither is his reason or intelligence changed, nor his cognition nor any other characteristic of human nature. This must take place through man's struggle before and after Baptism. The grace of God which we receive through Baptism does not bring about our rebirth unless we ourselves play a part in it.

St. Gregory reaches the point of making a bold statement, as he himself says. If in spite of Baptism the soul has not removed the stains - which means if our life after Baptism is the same as it was before - then the water of the sacrament is simply water, "because the grace of the Holy Spirit did not appear". In other words, it is as if a man had not received the gift of the Holy Spirit.

Whoever trumpets his rebirth through Baptism, but still has the same way of life should listen to the word of God who says: "If anyone thinks himself to be something, when he is nothing, he deceives himself"and "As many as received him, to them he gave the right to become children of God". If anyone asserts that he has received God, he must demonstrate it by his choice. "Manifest in yourself Him Who begot you". And he asks very incisively: "Do you not know that a man becomes a son of God in no other way than by becoming holy?". To become a child of God one must be holy.

Those who do not change their way of life will have many punishments. The life of sinners in the next life will not be similar to the tribulations of the earthly life. St. Gregory speaks of the punishing fire which the sinner will encounter, and not of a rebirth in the next life. He writes incisively: "When you hear the word fire, you have been taught to think of a fire other than the fire we see, owing to something being added to that fire which is not in this. "The fire which man will experience in the next life will be different from the fire of the present life. The fire of this life is extinguished in various ways, whereas the fire of the next life remains unextinguished." That fire, therefore, is something other than this.

If, again, a person hears about a worm which will devour man, it is meant in a completely different way from the worm that lives in the earth. For "the addition that `it does not die' suggests the thought of another reptile than that known here".

From this brief presentation of the teaching of St. Gregory about choice and Hell several truths emerge. First, that the grace of the Holy Spirit, through Baptism, does not regenerate the person if choice is not put into action. Therefore a man's choice has great significance. Secondly, that there exists Hell, in which fire and worm which do not resemble sensory realities hold sway. They are uncreated realities. Indeed, the fact that the things of eternal life will not be like the present day, and that the worm "does not die", shows that both the purifying fire and the tormenting action of the worms is the uncreated energy of God, which will be experienced by those who have not been purified in this life. The combination of the pains of the life after death with endlessness shows that there will be no end to purification, as the studies of St. Gregory suggest.

In other texts of his we read about participating in the light, that is, God. Analysing the life of Moses and regarding Moses as a prototype of perfection for every Christian, he says that Moses saw God in the burning bush that was not consumed, because he had first taken off his sandals.

He applies this to the vision of God, which every man can have. God is truth and this truth is light. The life of virtue leads to this knowledge of the great light. And lest it be thought that St. Gregory is speaking of a human and humanistic virtue, we must say that he links virtue with purity of the soul. It is not possible for sandaled feet to ascend that height where the light of truth is seen. Therefore the soul must be freed from these foundations. It is not a matter of putting off the body, but of freeing the soul from the garments of skin in which nature was wrapped after its insubordination. Thus the light of truth will be seen and the knowledge of being will come about through purifying our opinion about nonbeing, since nonbeing is false and a fantasy. According to St. Gregory, being outside God is nonbeing, from the point of view that it is falsehood and fantasy and not that it is non-existent.

And in this interpretation it is obvious that through purification man attains knowledge of being and casts away nonbeing, which is falsehood and fantasy. This interpretation will be useful when we later study his view of evil, which is nonbeing. It does not mean that the person who experiences evil disappears, but precisely because he lives far from being, which is truth, he lives in falsehood. The man exists, but he does not live according to God. There is a difference between existing and living according to God.

St. Gregory of Nyssa links Paradise and Hell with man's choice. He knows clearly that there is eternal Paradise and eternal Hell. Moreover, even those who are still critical of him do not deny that St. Gregory at many points in his teachings accepts the eternity of Hell. We have already seen one such case before, when he spoke of the worm that never dies. But placed organically within the teaching of the Church, he teaches that Paradise and Hell do not exist from God's point of view, but from man's point of view. It is a subject of man's choice and condition. We can understand the teaching of St. Gregory of Nyssa only if we study it within these orthodox presuppositions.

Referring to the double effect of light on the Hebrews and the Egyptians, he says that while the sun of righteousness illuminated them in the same way with its rays, yet "the Hebrews delighted in its light, but the Egyptians were insensitive to its gift". The Egyptians too received the grace of God, but since they were insensitive, they perceived it as darkness.

The same thing happens with other men as well. The same grace, the same light, sends its rays to all men, but some wander in darkness because of evil deeds and the darkness of evil, and others shine, living in the light of virtue.

The Egyptians were punished because their choice worked in that way, when they themselves called forth God's punishment. "The Egyptians' free will caused all these things according to the above principle, and the impartial justice of God followed their free choices and brought upon them what they deserved".

The same is true with tribulations, which we think come from God. The creator of sorrows and tribulations is each person through his own choice. "Each man makes his own plagues through his own free will". The same will be the case in the eternal life. To the one who has lived without sin there is no darkness, no worm, no fire. The same place is a calamity for one and not for another. This means that it is a matter of their choice. Therefore "it is evident that nothing evil can come into existence apart from our free choice". Evil cannot exist without our choice.

This analysis shows clearly that St. Gregory does not deny the existence of Hell, but he says that it is a matter of man's choice. For God, Hell does not exist, nor did God make man for Hell but it is man's free choice.

In the works of St. Gregory it is stated that evil must be thrown out of man's existence, and "that which does not exist in being must cease to exist at all". This does not mean that there will be a period in which beings which have no share and communion with God will cease to exist. In any case, evil does not have being in itself, but it is the deprivation of good. In other words, the person who has been darkened will be deprived of the illuminating quality of God, and so he will be like not existing, while he will live eternally. The illuminating action of God will not be received, but only its caustic and punishing quality. He writes: "Since evil does not exist by its nature outside of free choice, evil will suffer a complete annihilation, because no receptacle remains for it".

The problem arises: what will happen if man does not yield his free choice to God? This is a question for those who are convinced that St. Gregory teaches the restoration of all things in accordance with the views of Origen. And they think that the saint is inconsistent. But there is no contradiction in his work, his teaching can be understood within the tradition of the Church. It means that everyone who does not give his choice to God will have no share of God. They will exist but they will not participate in God. And since God is life and being, therefore those, although they will exist, will live in nonbeing, they will not have communion with God.

Likewise the existence of the punishing fire, which is the purifying grace of God, will be a permanent development and healing for the saint which will go on also in the next life. The purifying fire, as we have indicated, according to the teaching of St. Gregory of Nyssa, is uncreated and unending. It is the grace of God, which will purify and sanctify man increasingly, since perfection is unending, as he himself teaches. In this sense he speaks of a purifying fire for the righteous.

Consequently the teaching of St. Gregory of Nyssa about Paradise and Hell is a part of the patristic framework. At least I personally have not discovered any departure from the orthodox teaching. It is only that St. Gregory's speech is more difficult than that of the other Fathers of the Church.

An Excerpt from The Book "Life After Death"(Chapter 8) by  By Metropolitan Hierotheos Vlachos of Nafpaktos